بیماری های کبدی ناشی از دارو

بیماری‌های کبدی ناشی از دارو، بیماری‌های کبدی هستند که توسط داروهای تجویز شده توسط پزشک، داروهای بدون نسخه، ویتامین‌ها، هورمون‌ها، گیاهان دارویی و سموم محیطی ایجاد می‌شوند.

کبد چیست؟

کبد عضوی از بدن است که در سمت راست بالای شکم، زیر دیافراگم و بالای معده، کلیه، راست روده قرار دارد. کبد معمولاً عملکردهای زیادی دارد.

کبد صفرا را تولید و به روده ترشح می کند، جایی که صفرا به هضم چربی رژیم غذایی کمک می کند.

کبد با تبدیل مواد شیمیایی مضر به مواد بی ضرر به تصفیه خون کمک می کند. منابع این مواد شیمیایی می تواند خارج از بدن (به عنوان مثال داروها یا الکل)، یا در داخل بدن (به عنوان مثال آمونیاک، که از تجزیه پروتئین ها تولید می شود، یا بیلی روبین، که از شکستن تولید می شود) باشد.

کبد مواد شیمیایی را از خون خارج می کند (معمولاً آنها را به مواد شیمیایی بی ضرر تبدیل می کند) و سپس آنها را با صفرا برای دفع در مدفوع یا دوباره آنها را به خون ترشح می کند و سپس توسط کلیه ها خارج می شود و از طریق ادرار دفع می گردد.

همچنین ببینید:

عوارض مصرف الکل بر کبد

کبد مواد مهم بسیاری تولید می کند، به ویژه پروتئین هایی که برای سلامتی لازم هستند. به عنوان مثال پروتئین هایی مانند آلبومین (پروتئینی که مولکول های دیگر را از طریق جریان خون حمل می کند).

هنگامی که داروها به کبد آسیب می رسانند و عملکرد طبیعی آن را مختل می سازنند، علائم، نشانه ها و آزمایش خون غیرطبیعی بیماری کبد ایجاد می شود.

ناهنجاری های بیماری های کبدی ناشی از دارو مشابه بیماری های کبدی است که توسط عوامل دیگری مانند ویروس ها و بیماری های ایمونولوژیک ایجاد می شود. به عنوان مثال هپاتیت ناشی از دارو (التهاب سلول های کبدی) مشابه هپاتیت ویروسی است.

هر دو می توانند باعث افزایش سطوح خونی آسپارتات ترانس آمیناز (AST) و آلانین آمینوترانسفراز (ALT) (آنزیم هایی که از کبد آسیب دیده و به خون سرایت می کنند) و همچنین بی اشتهایی، خستگی و حالت تهوع ایجاد کنند.

کلستاز ناشی از دارو (تداخل در جریان صفرا که در اثر آسیب مجاری صفراوی ایجاد می شود) می تواند کلستاز بیماری خودایمنی کبد (به عنوان مثال سیروز صفراوی اولیه یا PBC را تقلید کند و می تواند منجر به افزایش سطح بیلی روبین خون شود.

علائم بیماری کبد چیست؟

بیماران مبتلا به مشکلات خفیف کبدی ممکن است علائم یا نشانه های کمی داشته باشند یا هیچ علامتی نداشته باشند. بیماران مبتلا به بیماری جدی‌تر علائم و نشانه‌هایی را بروز می‌دهند که ممکن است غیر اختصاصی یا اختصاصی باشند.

علائم غیر اختصاصی (علائمی که در سایر اختلالات نیز قابل مشاهده است) عبارتند از:

• خستگی
• ضعف
• درد مبهم شکم
• از دست دادن اشتها

​علایم ونشانه هایی که مختص بیماری کبدی هستند عبارتند از:

• زردی پوست به دلیل تجمع بیلی روبین در خون
• خارش همراه با بیماری کبد
• کمبود به دلیل کاهش تولید فاکتورهای انعقاد خون توسط کبد بیمار

بیماری کبدی شدید و پیشرفته همراه با سیروز می تواند علائم و نشانه های مرتبط با سیروز را ایجاد کند. این علائم عبارتند از:

• تجمع مایع در پاها و شکم
• مشکلات ذهنی یا کما
• نارسایی کلیه
• آسیب پذیری در برابر عفونت های باکتریایی
• خونریزی گوارشی

داروها می توانند از راه های مختلفی باعث بیماری کبد شوند. برخی از داروها مستقیماً به کبد آسیب می رسانند.

برخی دیگر توسط کبد به مواد شیمیایی تبدیل می شوند که می توانند به طور مستقیم یا غیر مستقیم به کبد آسیب وارد کنند. (این ممکن است با توجه به نقش مهم کبد در تبدیل مواد شیمیایی سمی به مواد شیمیایی غیر سمی عجیب به نظر برسد، اما این اتفاق می افتد.) سه نوع سمیت کبدی وجود دارد. سمیت وابسته به دوز، سمیت خاص و حساسیت دارویی.

داروهایی که باعث مسمومیت وابسته به دوز می شوند، در صورت مصرف کافی دارو می توانند باعث بیماری کبدی در اکثر افراد شوند.  مهمترین مثال سمیت وابسته به دوز مصرف بیش از حد استامینوفن است.

همچنین ببینید:

کبد چرب چیست؟علل، علایم و درمان آن

داروهایی که باعث مسمومیت خاص می‌شوند، در بیماران اندکی ایجاد می‌ شود که ژن‌های خاصی را به ارث برده‌اند که تغییر شیمیایی آن داروی خاص را کنترل می‌کنند و باعث تجمع دارو یا محصولات تبدیل آن‌ها (متابولیت‌ها) می‌شوند که برای کبد مضر هستند. این مسمومیت‌های ارثی خاص معمولاً نادر هستند و بسته به دارو، معمولاً در کمتر از 1 تا 10 نفر در هر 100000 بیمار مصرف‌کننده آن دارو رخ می‌دهند.

با این حال، با برخی از داروها شیوع سمیت بسیار بالاتر است. اگرچه خطر ابتلا به بیماری کبدی خاص ناشی از دارو کم است، بیماری کبدی خاص شایع ترین شکل بیماری کبدی ناشی از دارو است زیرا ده ها میلیون بیمار از دارو استفاده می کنند و بسیاری از آنها از چندین دارو استفاده می کنند.

تشخیص سمیت دارویی خاص در آزمایش های بالینی اولیه که معمولاً حداکثر چند هزار بیمار را شامل می شود دشوار است. سمیت خاص تنها زمانی ظاهر می شود که میلیون ها بیمار پس از تایید دارو توسط FDA شروع به دریافت دارو کنند.

آلرژی دارویی همچنین ممکن است باعث بیماری کبدی شود، اگرچه غیر معمول است. در آلرژی دارویی، کبد در اثر التهابی که زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن با آنتی بادی ها و سلول های ایمنی به داروها حمله می کند، آسیب می بیند.

آسیب کبدی ناشی از دارو (DILI) آسیب کبدی است که ممکن است هنگام مصرف داروهای خاص رخ دهد.

انواع دیگر آسیب کبدی عبارتند از:

• هپاتیت ویروسی
• هپاتیت الکلی
• هپاتیت خود ایمنی
• بالا بودن آهن
• کبد چرب

علل

کبد سبب تجزیه داروها می شود. با این حال این روند در برخی افراد کندتر انجام می گیرد که در نهایت احتمال آسیب کبدی را افزایش دهد.

برخی از داروها می توانند با دوزهای کم باعث هپاتیت شوند، حتی اگر سیستم تجزیه کبد طبیعی باشد. دوزهای زیاد بسیاری از داروها می تواند به کبد آسیب برسانند.

بسیاری از داروهای مختلف می توانند باعث هپاتیت ناشی از دارو شوند.

مسکن‌ها و کاهش‌دهنده‌های تب حاوی استامینوفن یکی از علل شایع آسیب کبدی هستند، به ‌ویژه زمانی که در دوزهای بیشتر از مقدار توصیه شده مصرف شوند. افرادی که بیش از حد الکل مصرف می کنند بیشتر در معرض این مشکل هستند.

داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن، دیکلوفناک و ناپروکسن نیز ممکن است باعث هپاتیت ناشی از دارو شوند.

سایر داروهایی که می توانند منجر به آسیب کبدی شوند عبارتند از:

• آمیودارون
• استروئید آنابولیک
• قرص های پیشگیری از بارداری
• کلرپرومازین
• آزیترومایسین
• هالوتان 
• متیل دوپا
• ایزونیازید
• متوترکسات
• استاتین ها
• تتراسایکلین ها
• آموکسی سیلین ها
• برخی از داروهای ضد تشنج

​توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

medlineplus.gov

medicinenet