افزایش وزن ناخواسته و آنچه باید بدانید

افزایش وزن ناخواسته زمانی اتفاق می افتد که بدون افزایش مصرف غذا یا مایعات و بدون عدم فعالیت، وزن افزایش یابد.

این موضوع زمانی اتفاق می افتد که فرد سعی بر افزایش وزن ندارد. اغلب به دلیل احتباس مایعات، رشد غیرطبیعی، یبوست یا بارداری ایجاد می گردد.

افزایش وزن ناخواسته می تواند دوره ای، مداوم یا ناگهانی باشد.

افزایش وزن ناخواسته دوره ای شامل نوسانات منظم وزن است. یکی از موارد افزایش وزن ناخواسته در طول سیکل قاعدگی زنان ایجاد می گردد. افزایش وزن دوره ای، اما طولانی مدت ناخواسته اغلب نتیجه بارداری است که نه ماه زمان می برد.

افزایش ناگهانی وزن ناخواسته ممکن است به دلیل عوارض جانبی دارو باشد. بسیاری از موارد افزایش وزن ناخواسته بی ضرر هستند. برخی علائم همراه با افزایش وزن سریع و ناگهانی ممکن است نشانه یک اورژانس پزشکی باشد.

عوامل موثر بر افزایش وزن ناگهانی

بارداری

یکی از رایج ترین علل افزایش وزن ناخواسته بارداری است. اما بسیاری از زنان جهت رشد جنین بیشتر غذا می خورند. در دوران بارداری، بیشتر زنان با رشد جنین دچار اضافه وزن می شوند.

این وزن اضافی شامل جنین، جفت، مایع آمنیوتیک، افزایش خون رسانی و بزرگ شدن رحم است.

تغییرات هورمونی

به طور معمول در سنین 45 تا 55 سالگی، زنان وارد مرحله ای به نام یائسگی می شوند.

در طول سال های باروری زنان، استروژن؛ یکی از هورمون های عامل تنظیم قاعدگی و تخمک گذاری، کاهش می یابد. با ایجاد یائسگی، استروژن برای ایجاد قاعدگی کافی نیست.

کاهش استروژن باعث می شود زنان در دوران یائسگی افزایش وزن را در اطراف ناحیه شکم و باسن داشته باشند. علاوه بر تغییرات هورمونی یائسگی، زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک(PCOS) ، ممکن است افزایش وزن را نیز تجربه کنند.

تغییرات هورمونی در سنین میانسالی نیز می تواند باعث کاهش متابولیسم و ​​افزایش وزن شود.

سایر شرایط پزشکی که بر سطح هورمون تأثیر می گذارد می تواند باعث افزایش وزن در زنان و مردان شود. این شامل:

• کم کاری تیروئید
• افزایش تولید آلدوسترون
• قاعدگی
• افزایش تولید کورتیزول (هورمون استرس) مانند سندرم کوشینگ

افزایش وزن دوره ای اغلب به دلیل چرخه قاعدگی است. زنان ممکن است در طول دوره قاعدگی دچار احتباس آب و نفخ شوند. تغییر سطح استروژن و پروژسترون نیز در افزایش وزن نقش دارند.

این نوع افزایش وزن با پایان دوره قاعدگی برای یک ماه کاهش می یابد. اغلب یک ماه بعد پس از شروع دوباره قاعدگی و گاهی در زمان تخمک گذاری ایجاد می شود.

همچنین ببینید:

پنج علت افزایش وزن زنان در عادت ماهیانه!!!

احتباس مایعات

افزایش وزن سریع غیرقابل توضیح ممکن است نتیجه احتباس مایعات باشد. این وضعیت منجر به تجمع مایع شده که به عنوان ادم نیز شناخته می شود و می تواند باعث شود اندام ها، دست ها، پاها، صورت یا شکم متورم به نظر برسند.

افراد مبتلا به نارسایی قلبی، بیماری کلیوی، بیماری کبد یا کسانی که داروهای خاص مصرف می کنند ممکن است این نوع افزایش وزن را تجربه کنند.

باید همیشه افزایش وزن سریع یا قابل توجه و احتباس مایعات را به پزشک گزارش کرد، حتی با وجود عدم علائم دیگر.

داروها

افزایش وزن ناخواسته می تواند به دلیل مصرف برخی داروها باشد، از جمله:

• کورتیکواستروئیدها
• داروهای ضد افسردگی
• داروهای ضد روان پریشی
• قرص های پیشگیری از بارداری

علائم افزایش وزن ناخواسته

بسته به علت، علائم افزایش وزن ناخواسته می تواند در افراد متفاوت باشد. علائم مرتبط با این نوع افزایش وزن ممکن است شامل ناراحتی یا درد شکم و نفخ باشد.

همچنین می توانید تورم قابل مشاهده را در شکم و سایر نواحی بدن از جمله اندام ها (بازوها، پاها یا دست ها) تجربه کنید.

در صورت مشاهده علائم زیر فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• تب
• تنگی نفس
• مشکل در تنفس
• تپش قلب
• تعریق
• حساسیت پوستی
• تغییرات بینایی
• افزایش وزن سریع

هنگامی که این علائم با افزایش وزن ناخواسته همراه باشد، گاهی اوقات می تواند نشانه یک بیماری جدی باشد.

تشخیص افزایش وزن ناخواسته

پزشک علائم، شیوه زندگی و سابقه پزشکی افراد را بررسی خواهد کرد. آنها همچنین جهت بررسی سطح هورمون، عملکرد کلیه، عملکرد کبد و سایر موارد سلامتی که می توانند مشکلات پزشکی را نشان دهند، آزمایش خون تجویز می کنند.

ممکن است آزمایش تصویربرداری مانند اولتراسوند، سونوگرافی، ام آر آی یا سی تی اسکن ضروری باشد.

درمان افزایش وزن ناخواسته

راه های مختلفی برای درمان افزایش وزن ناخواسته وجود دارد. بهترین روش درمان بستگی به علت افزایش وزن ناخواسته خواهد داشت.

اگر علت عدم تعادل هورمونی باشد، پزشک برای متعادل کردن سطح هورمون دارو تجویز می کند. دارو بستگی به هورمون هایی دارد که تحت تأثیر قرار می گیرند. این داروها اغلب به مدت طولانی استفاده می شوند.

در شرایطی که دارو علت افزایش وزن باشد، پزشک درمان های جایگزین را توصیه می کند.

چندین علت افزایش وزن ناخواسته

افزایش وزن می تواند بسیار خسته کننده باشد، به ویژه در شرایطی که علت آن مشخص نمی باشد.

در حالی که رژیم غذایی معمولاً بیشترین نقش را در افزایش وزن دارد، عوامل دیگری مانند استرس و کمبود خواب در این امر موثر هستند.

1_ مصرف زیاد غذاهای فراوری شده

کاهش مصرف غذاهای سالم مانند جو دوسر، میوه و ماست و افزایش مصرف غذاهای بسیار فرآوری شده از جمله غلات شیرین، فست فود و مجموعه ای از مواد مضر و همچنین قندهای اضافه شده، مواد نگهدارنده و چربی های ناسالم.

علاوه بر این مطالعات متعدد، غذاهای بسیار فرآوری شده را با افزایش وزن و افزایش نرخ چاقی در سراسر جهان مرتبط می‌ داند.

غذاهای بسیار فرآوری شده معمولاً سرشار از کالری هستند و در عین حال فاقد مواد مغذی ضروری مانند پروتئین و فیبر بوده اند که باعث می شود احساس سیری کنید.

باید وعده‌های غذایی و میان ‌وعده‌های فرآوری ‌شده را حذف و بر روی غذاهای مقوی و سالم تمرکز کنید.

2_ مصرف قند زیاد

مصرف منظم غذاها و نوشیدنی های شیرین مانند آب نبات، کیک، نوشابه، بستنی، چای سرد و نوشیدنی های قهوه شیرین می تواند به راحتی سبب افزایش چربی دور کمر شوند.

برخی مطالعات مصرف قند را نه تنها با افزایش وزن، بلکه با افزایش خطر ابتلا به بیماری های مزمن از جمله دیابت نوع 2 و بیماری قلبی مرتبط می دانند.

به طور خاص، نوشیدنی های شیرین بزرگترین علت افزایش وزن به شمار می رود.

یک مطالعه بر روی 11218 زن نشان داد که نوشیدن 1 نوشابه شیرین در روز منجر به 2.2 پوند (1 کیلوگرم) افزایش وزن در طی 2 سال می شود.

باید سعی کنید به تدریج مصرف قند خود را کاهش دهید.

3_ عدم تحرک

عدم تحرک یکی از عوامل رایج افزایش وزن و بیماری های مزمن است.

بر روی صندلی و پشت میز نشستن، تماشای تلویزیون، رانندگی و استفاده از رایانه یا تلفن از فعالیت‌های بدون تحرک به شمار می روند.

ایجاد چند تغییر ساده در سبک زندگی مانند ورزش کردن و کمتر نشستن می تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.

استفاده بیش از حد رایانه به طور قابل توجهی سبب افزایش وزن ناخواسته می شود.

حتی پیاده روی در زمان استراحت، استفاده از تردمیل یا دوچرخه سواری به محل کار، می تواند با افزایش وزن مقابله کند.

4_  رژیم یویو

رژیم یویو به چرخه های کاهش وزن ناخواسته و به دنبال آن بازیابی وزن ناخواسته اشاره دارد.

این الگو با افزایش خطر افزایش وزن در طول زمان مرتبط است.

در یک مطالعه بر روی 2785 نفر، کسانی که در سال گذشته رژیم گرفته بودند، وزن بدن و دور کمر بیشتری نسبت به افراد دیگر داشتند.

مطالعات دیگر نشان می‌دهد که محدودیت‌های غذایی و رژیم غذایی ممکن است به دلیل پاسخ‌های فیزیولوژیکی بدن به چنین رفتارهایی مانند تغییرات در هورمون‌های گرسنگی و سیری، منجر به افزایش وزن در آینده شود.

به علاوه اکثر افرادی که از طریق رژیم های محدود کننده وزن کم می کنند، بیشتر یا تمام آن را در عرض 5 سال به دست می آورند.

جهت کاهش وزن در دراز مدت، باید بر روی تغییرات سبک زندگی پایدار تمرکز کنید. این موارد شامل ورزش، حذف غذاهای فرآوری شده و شیرین و مصرف غذاهای غنی از مواد مغذی و سرشار از فیبر و پروتئین است.

5_ داشتن مشکل پزشکی تشخیص داده نشده

اگرچه بسیاری از عوامل سبک زندگی در افزایش وزن ناخواسته نقش دارند، برخی بیماری ها نیز ممکن است تاثیرگذار باشند. این شامل:

1. کم کاری تیروئید: این وضعیت غده تیروئید را تحت تاثیر قرار داده و ممکن است باعث افزایش وزن یا مشکل در کاهش وزن شود.
2. افسردگی: این وضعیت روانی با افزایش وزن و چاقی مرتبط است.
3. سندرم تخمدان پلی کیستیک(PCOS): PCOS با عدم تعادل هورمونی مشخص می شود که زنان در سنین باروری را تحت تاثیر قرار می دهد. ممکن است باعث افزایش وزن شده و کاهش وزن را دشوار سازد.
4. اختلال پرخوری(BED): BED بر اساس دوره های مکرر پرخوری غیرقابل کنترل طبقه بندی می شود که می تواند منجر به بسیاری از عوارض سلامتی، از جمله افزایش وزن شود.

سایر بیماری ها مانند دیابت و سندرم کوشینگ نیز با افزایش وزن مرتبط هستند.

6_ عدم خواب کافی

خواب برای سلامتی و تندرستی ضروری است. عدم خواب کافی باعث افزایش وزن و اثرات منفی دیگر خواهد شد.

مطالعه ای بر روی 92 زن نشان داد افرادی که کمتر از 6 ساعت در روز می خوابند دارای بالاترین شاخص توده بدنی (BMI) و بالاترین سطح ویسفاتین (پروتئینی که توسط سلول های چربی ترشح می شود) در مقایسه با زنانی که 6 ساعت یا بیشتر در روز می خوابند، هستند.

برخی شواهد حاکی از آن است که 7 ساعت خواب یا بیشتر در شب با 33 درصد احتمال کاهش وزن در مقایسه با خواب کمتر از 7 ساعت ارتباط دارد.

همچنین ببینید:

خواب کافی و ارتباط آن با کاهش وزن

7_  عدم مصرف غذاهای مغذی

در صورت مصرف مکرر غذاهای فرآوری شده، تغییر رژیم غذایی و مصرف غذاهای مغذی یک راه آسان و موثر برای کاهش وزن و بهبود موارد سلامتی است.

در واقع مهم ترین عامل در کاهش وزن انتخاب غذاهای سالم و فرآوری نشده است.

با افزودن مواد مغذی کامل مانند سبزیجات، میوه ها، حبوبات، تخم مرغ، آجیل و دانه ها به وعده های غذایی می توان مصرف مواد مغذی و سالم را افزایش داد.

8_ استرس

استرس مزمن یک مشکل رایج است که می تواند بر وزن تأثیر بگذارد.

نشان داده شده است که سطوح بالای هورمون استرس کورتیزول باعث افزایش گرسنگی و میل به غذاهای پر کالری می شود که در نهایت باعث افزایش وزن خواهد شد.

علاوه بر این مطالعات نشان می دهد که افراد چاق سطوح کورتیزول بالاتری نسبت به افراد بدون این بیماری دارند.

جالب اینجاست که کنترل استرس ممکن است باعث کاهش وزن شود.

برای کاهش استرس، سعی کنید از یوگا، رفتن به طبیعت، مدیتیشن را امتحان نمایید.

9_ مصرف کالری زیاد

پرخوری همچنان یکی از دلایل مهم افزایش وزن است.

اگر کالری بیشتری از آنچه در روز می سوزانید دریافت کنید، دچار اضافه وزن خواهید شد.

انتخاب غذاهای پر کالری و فاقد مواد مغذی، همگی باعث افزایش کالری دریافتی می شوند.

برخی راه‌های ساده جهت جلوگیری از پرخوری عبارتند از: توجه به نشانه‌های گرسنگی و سیری با توجه به غذا خوردن، داشتن رژیم غذایی پر فیبر و پروتئین بالا و غنی از غذاهای گیاهی، مصرف آب به جای نوشیدنی‌های پر کالری و افزایش میزان تحرک.

نتیجه کلی

عوامل زیادی می توانند در افزایش وزن ناخواسته نقش داشته باشند.

عدم خواب کافی، عدم تحرک و مصرف بیش از حد غذاهای فرآوری شده یا شیرین تنها برخی از مواردی هستند که ممکن است خطر افزایش وزن را افزایش دهند.

با این حال ورزش، تمرکز بر غذاهای سالم و مغذی می تواند به شما در جهت حفظ سلامتی کمک کند.

توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

healthline