سندرم شوگرن: آنچه باید در مورد آن بدانید
سندرم شوگرن باعث کاهش تولید اشک و بزاق می شود که منجر به خشکی چشم، بینی، دهان، گلو و واژن می شود. در این مقاله بیشتر با این اختلال خودایمنی آشنا شوید.
سندرم شوگرن یک اختلال مزمن سیستم ایمنی بدن است. این یک بیماری خود ایمنی است، به این معنی که بافت ها و سلول های سالم به اشتباه توسط سیستم دفاعی مورد حمله قرار می گیرند.
زمانی اتفاق می‌افتد که گلبول‌های سفید به غدد بزاق، غدد اشک‌آور و سایر غده های برون‌ریز نفوذ می‌کنند که منجر به کاهش میزان ترشح اشک و تولید بزاق میشود. این می تواند منجر به خشکی در دهان، چشم ها، پوست، بینی، دستگاه تنفسی فوقانی و واژن شود.
این بیماری با سایر اختلالات خود ایمنی از جمله آرتریت روماتوئید، لوپوس آریتماتوز سیستمیک و کلانژیت صفراوی اولیه همراه است.
سندرم شوگرن اولیه به تنهایی ایجاد میشود، اما سندرم شوگرن ثانویه با بیماری دیگری مانند لوپوس همراه است. علائم مشابه هستند و هر دو می توانند شدید باشند.
سندرم شوگرن یک بیماری جدی و خطرناک است، اما درمان به موقع می تواند به این معنی باشد که احتمال بروز عوارض کمتر است و آسیب بافتی کمتر اتفاق می افتد. پس از درمان، یک فرد معمولاً می تواند شرایط را به خوبی مدیریت کند.
سندرم شوگرن می تواند در هر سنی ایجاد شود، اما بیشتر تشخیص ها پس از 40 سالگی رخ می دهد. در 90 درصد موارد، بیمار زن است، اما در مردان نیز تأثیر می گذارد و می تواند کمتر تشخیص داده شود.
علائم سندرم شوگرن
شایع ترین علامت مرتبط با سندرم شوگرن ناتوانی در تولید رطوبت و بزاق برای چشم ها و خشکی دهان و به دنبال آن درد مفاصل (آرتروز) است.
زنان نیز ممکن است خشکی واژن را گزارش کنند. علائم دیگر می تواند شامل موارد زیر باشد:
- پوسیدگی دندان و در نهایت از دست دادن دندان
- خشکی مداوم دهان
- سرفه خشک مداوم
- مشکلات در جویدن و بلع
- صدای خشن (دورگه)
- مشکل در صحبت کردن
- تورم غدد بزاقی
- برفک مکرر دهان، عفونت قارچی در دهان
علائم و نشانه های مرتبط با خشکی چشم عبارتند از:
- احساسی در یک یا هر دو چشم شبیه به تحریک ناشی از مواد خارجی مانند ماسه یا شن
- چشمانی خسته و سنگین
- احساس خارش
- احساس سوزش مداوم در چشم
- خشکی چشم مداوم
- ترشح مخاط از چشم
- حساسیت به نور
- احساس سوزش چشم
- پلک های متورم و تحریک شده
- تاری دید
استعمال دخانیات، سفرهای هوایی، استفاده از پنکه سقفی یا دستگاه تصفیه هوا و آب هوای طوفانی می توانند این علائم را تشدید نمایند.
در برخی موارد، سیستم ایمنی بدن بیمار به سایر قسمت‌های بدن حمله می‌کند و علائم و نشانه‌های زیر را ایجاد می‌کند:
- خستگی
- گیجی
- درد عضلات و ماهیچه ها
- التهاب و درد مفاصل
- تورم در غدد بزاقی بین فک و گوش
- نوروپاتی محیطی، یا بی حسی و درد گاه به گاه در بازوها یا پاها
- نوروپاتی بافت های کوچک که با بیوپسی پوست قابل تشخیص است
- بیماری ریه (التهاب نایژک ها، بیماری بینابینی ریه، بیماری کیستیک ریه)
- پدیده رینود که در آن دست ها دردناک، سرد و بی حس می شوند
- واسکولیت، که در آن رگ های خونی ملتهب می شوند
همچنین ببینید:
اختلالات غدد بزاقی چیست؟
رژیم غذایی
هیچ رژیم غذایی خاصی برای سندرم شوگرن وجود ندارد، مگر اینکه پزشک آن را پیشنهاد کند. با این حال، باید از مصرف الکل و غذاهای تحریک کننده دهان مانند غذاهای تند و اسیدی خودداری شود.
قرص های بدون قند (زایلیتول) ممکن است به مرطوب نگه داشتن دهان کمک کند. برای راحت‌تر بلعیدن غذا:
- از سس ها، روغن زیتون در غذا استفاده کنید
- در کنار غذا نوشیدنی مصرف نمایید
- برای سهولت در مصرف نوشیدنی از نی استفاده کنید
- در ساندویچ خود از خیارشور استفاده کنید
- مصرف مایعات را افزایش دهید
بهترین گزینه این است که یک رژیم غذایی متعادل را انتخاب کنید که حاوی میوه و سبزیجات تازه و چربی اشباع شده و قند کم باشد.
برخی مواد غذایی مانند شیرین کننده های مصنوعی سبب واکنش التهابی می گردد پس در نتیجه از مصرف آنها خودداری نمایید.
داشتن یک لیست از مواد غذایی ممکن است به شناسایی غذاهای خاصی که ممکن است باعث واکنش یا بدتر شدن علائم شوند کمک کند.
درمان سندرم شوگرن
هدف از درمان سندرم شوگرن، روان کردن نواحی آسیب دیده و جلوگیری از شروع عوارض است. گزینه های درمانی عبارتند از:
- داروهایی برای تحریک جریان بزاق: این داروها شامل پیلوکارپین و سولیمین هستند. آنها تأثیر کوتاه مدت دارند و فقط به چند ساعت محدود می شوند، بنابراین معمولاً چندین دوز در روز مورد نیاز است.
- بزاق مصنوعی: جایگزین های بزاق و ژل های پوشش دهنده دهان می توانند خشکی دهان را تسکین دهند. آنها به صورت اسپری، سواب های از پیش عمل آورده و مایعات در دسترس هستند. مصرف آنها می تواند در شب مهم باشد، زیرا دهان در هنگام خواب خشک تر می شود.
- اشک مصنوعی: اشک مصنوعی می تواند به روان سازی چشم کمک کند و بدون نسخه (OTC) در دسترس است. گزینه های تجویزی در دسترس هستند که نیاز به اشک مصنوعی را کاهش می دهند، مانند امولسیون چشمی سیکلوسپورین و گلوله های هیدروکسی پروپیل سلولز.
- قطره های چشمی تجویزی: این قطره ها شامل سیکلوسپورین و لیفیتگراست است.
- عینک محافظ رطوبت: عینک های مخصوصی هستند که از عوامل تحریک کننده جلوگیری و رطوبت را حفظ می کنند.
- داروهای خلط آور: در مواردی که تنفس خشک است، داروهایی مانند تحریک جریان بزاق استفاده می‌شوند، مانند سورییتول، زایلیتول یا مالیک اسید می‌توانند ناحیه را مرطوب کنند.
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): داروهای ضد التهابی مانند آسپرین، ناپروکسن و ایبوپروفن می توانند برای افراد مبتلا به سندرم شوگرن که درد مفاصل را تجربه می کنند، تسکین دهند.
- داروهای ضد رطوبت برای اصلاح بیماری (DMARDs): در مواردی که درد مفاصل با خستگی و بثورات همراه باشد، این دارو ها ممکن است علائم را تسکین دهند. به عنوان مثال می توان به هیدروکسی کلروکین یا متوترکسات اشاره کرد. اگر به نظر می‌رسد سندرم شوگرن روی عضلات، اعصاب، ریه‌ها یا کلیه‌ها تأثیر می‌گذارد، داروهای ضد رطوبت قوی‌تر، کورتیکواستروئیدها یا ریتوکسیماب ممکن است تجویز شود.
- داروهای ضد قارچ: در صورت بروز عفونت های قارچی دهان، ممکن است دارو برای مبارزه با قارچ تجویز شود.
- روان کننده های واژن: برای خشکی واژن، روان کننده های واژن بر پایه آب می توانند راه حلی را به خصوص در هنگام رابطه جنسی ارائه دهند.
- انسداد نقطه ای: هنگامی که تمام گزینه های درمانی تمام شد، این گزینه جراحی مجاری اشک را با شاخه های کوچک می بندد تا تخلیه اشک از چشم کاهش یابد. این کار چشم را برای مدت طولانی تری مرطوب نگه می دارد.
- سرم چشم اتولوگ: در موارد شدید خشکی چشم، می توان از سرم خون فرد قطره چشم استفاده کرد.
در اینجا چند راه ساده برای روان نگه داشتن دهان آورده شده است:
- مصرف مایعات بیشتر
- شستشوی منظم دهان برای جلوگیری از عفونت و تسکین ناحیه
- رعایت بهداشت دهان و دندان
- ژل یا لاک فلوراید موضعی
- ترک سیگار، زیرا دود دهان را تحریک می کند و تبخیر بزاق را تسریع می کند.
- جویدن آدامس بدون قند که تولید بزاق را تحریک می کند
- روغن نارگیل را روی نواحی خشک بمالید، زیرا هم مرطوب کننده و هم آنتی باکتریال است
تشخیص سندرم شوگرن
از آنجایی که علائم و نشانه های سندرم شوگرن مشابه برخی از بیماری های دیگر است، گاهی اوقات تشخیص آن دشوار است.
ممکن است بیمار به متخصصان مختلف سلامت مراجعه کند، شاید دندانپزشک برای خشکی دهان و پوسیدگی دندان، متخصص زنان برای خشکی واژن، و چشم پزشک برای خشکی چشم، متخصص ریه برای تنگی نفس و سرفه مزمن.
معیارهای تشخیص قطعی که باید در کارآزمایی بالینی گنجانده شود عبارتند از:
- نیاز به استفاده از قطره های چشمی حاوی اشک بیش از 3 بار در روز
- خشکی چشم و دهان مداوم برای بیش از 3 ماه
- شواهدی از خشکی چشم در نتایج آزمایشات چشم پزشکی
- اندازه گیری میزان جریان بزاق
- بیوپسی لب که التهاب لنفوسیتی کانونی را نشان می دهد
آزمایش
سندرم شوگرن به روش های مختلف برای افراد مختلف بررسی می شود. پزشک ممکن است آزمایش های بیشتری را تجویز کند، از جمله:
- آزمایش خون: سندرم شوگرن باعث وجود آنتی بادی های خاص در خون می شود. از آنجایی که این آنتی بادی ها فقط در حدود 60 تا 70 درصد از افراد مبتلا به شوگرن ظاهر می شوند، نتیجه منفی به این معنی نیست که می توان بیماری را رد کرد. این اغلب باعث سردرگمی در تشخیص اولیه می شود.
- آزمایشات چشمی: چشم پزشک می تواند آزمایشات چشمی را انجام دهد، برای مشخص کردن نواحی خشک روی چشم.
- سرعت جریان بزاق: پزشک وزن بزاق تولید شده را در مدت 5 دقیقه اندازه گیری می کند. اگر بزاق ناکافی تولید شود، ممکن است نشان دهنده سندرم شوگرن باشد.
- سیالوگرام: یک رنگ به غدد پاروتید تزریق می شود. سپس یک عکس اشعه ایکس برای تعیین میزان جریان بزاق در دهان بیمار گرفته می شود. این عمل کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.
- سینتی گرافی بزاقی: برای اندازه گیری عملکرد غدد بزاقی، یک ایزوتوپ پرتوزا تزریق می شود و با تصویربرداری ردیابی می شود.
- اشعه ایکس قفسه سینه یا سی تی اسکن: وجود التهاب در ریه ها را مشخص می کند که می تواند ناشی از سندرم شوگرن باشد.
- بیوپسی پوست با لکه فیبر عصبی: وجود نوروپاتی فیبر کوچک (SFN) را مشخص می کند.
- آزمایش ادرار: از ادرار نمونه برداری و آزمایش می شود تا مشخص شود که آیا کلیه ها تحت تأثیر قرار گرفته اند یا خیر.
همچنین ببینید:
14 بیماری خودایمنی: انواع، علائم و علل
عوارض
شوگرن در صورت عدم درمان با عوارض جدی همراه است، از جمله:
- افزایش خطر ابتلا به لنفوم و مولتیپل میلوما
- عفونت های قارچی دهان
- حفره های دندانی
- مشکلات بینایی
- التهاب منجر به برونشیت، پنومونی و سایر مشکلات ریوی می شود
- مشکلات عملکرد کلیه
- هپاتیت خود ایمنی یا سیروز در کبد
- به دنیا آوردن نوزادی با مشکلات قلبی یا لوپوس
- نوروپاتی محیطی
- سیستیت بینابینی مثانه
مهم است که برای پیشگیری از این موارد در اسرع وقت به دنبال درمان شوگرن باشید.
توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .
منابع:
دیدگاه تان را بنویسید