سیانوز چیست؟

سیانوز اصطلاح پزشکی جهت تغییر رنگ لب، پوست، زبان یا سایر غشاهای محیطی است. این وضعیت در صورت عدم دریافت خون اکسیژن دار کافی توسط بدن ایجاد می شود. اگرچه لب ها در اثر قرارگرفتن در معرض هوای سرد تغییر رنگ می دهند، اما اغلب کبودی لب ها نیاز به درمان پزشکی دارند.

در افراد با پوست روشن سیانوز سبب آبی شدن لب ها و پوست می شود. در افراد با پوست تیره سیانوز باعث خاکستری یا سفید شدن لب ها و پوست می شود، این وضعیت در لثه ها، اطراف چشم ها و ناخن ها بیشتر مشخص است.

سیانوز نشان دهنده جریان خون ضعیف به سایر نواحی بدن است.

با داشتن لب‌های آبی یا خاکستری باید سریع به پزشک مراجعه کرد.

چه زمانی با اورژانس تماس بگیریم؟

با تغییر رنگ لب ها و داشتن علائم زیر باید به اورژانس مراجعه کرد:

• مشکل در تنفس
• درد قفسه سینه
• لب ها، صورت، زبان یا پوست ناگهان آبی یا خاکستری می شوند

علت سیانوز و کبودی لب ها

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)

با توجه به انجمن ریه آمریکا(ALA)، فرد مبتلا به COPD ممکن است با تشدید علائم دچار بدتر شدن وضعیت و بیماری شود.

ممکن است فرد پس از قرار گرفتن در معرض عوامل محرک مانند آلرژن ها یا آلودگی هوا و یا با داشتن عفونت قفسه سینه، تشدید بیماری را تجربه کند.

گاهی اوقات تشدید COPD ممکن است باعث سیانوز، درد قفسه سینه و گیجی شود.

این علائم جدی هستند و نیاز به کمک فوری پزشکی دارند.

همچنین ببینید:

عوارض(COPD)، بیماری انسدادی مزمن ریوی چیست؟

درمان

طبق گفته انجمن ریه کانادا، در صورت تشدید بیماری باید برنامه درمانی را بکار برد. این موضوع می تواند شامل مصرف آنتی بیوتیک ها یا داروهای کورتیکواستروئیدی باشد.

درمان تشدید بیماری احتمال ابتلا به بیماری را کاهش می دهد.

آسم

حمله شدید آسم یکی دیگر از اورژانس های پزشکی محسوب می شود. داشتن حمله شدید آسم در افراد؛ علاوه بر لب، انگشتان یا ناخن های آبی و رنگ پریده، می تواند با علائم دیگر نیز همراه باشد.

با توجه به بنیاد آسم و آلرژی آمریکا، برخی از این علائم عبارتند از:

• تنفس سریع همراه با انقباض قفسه سینه
• حرکت سریع سوراخ های بینی
• حرکت عمیق و سریع دنده ها و معده
• قفسه سینه منبسط شده که در هنگام بازدم هوای آن خارج نمی شود
• نوزادانی که توانایی انجام واکنش نسبت به اطراف را ندارند

افراد می توانند با شناخت و پرهیز از محرک ها از حملات آسم پیشگیری کنند.

افراد ممکن است محرک های متفاوتی از جمله موارد زیر داشته باشند:

• گرده گل
• گربه
• دود سیگار
• پاک کننده های خانگی
• ویروس های سرماخوردگی و آنفولانزا

درمان

فرد باید همیشه اسپری را در نزدیکی خود نگه دارد تا در صورت شروع حمله آسم، از آن استفاده کند.

با داشتن تنفس دشوار، باید از اسپری استفاده کرد.

سندرم زجر حاد تنفسی(ARDS)

طبق گفته انجمن ریه آمریکا  ALA، افراد مبتلا به ARDS ، معمولاً به دلیل ضربه یا عفونت، دچار آسیب شدید ریه می باشند.

ARDSمعمولاً در افراد بستری در بیمارستان رخ می دهد، اما امکان ایجاد آن در خارج از بیمارستان نیز وجود دارد. این یک فوریت پزشکی به شمار می رود.

هنگامی که فرد مبتلا به ARDS است، مایع وارد ریه ها شده و تنفس و رسیدن اکسیژن به جریان خون را دشوار می سازند.

با کمبود اکسیژن، پوست و لب ها آبی یا سفید می شوند؛ که این یک نشانه هشدار جهت تماس با اورژانس است.

با توجه به  ALA، علائم دیگری که ممکن است نشان دهنده ARDS باشد عبارتند از:

• ضربان قلب سریع
• ناخن های آبی یا رنگ پریده

در بیمارستان، پزشکان برای ارزیابی میزان مایع در ریه ها و بررسی سطح اکسیژن خون، تصویربرداری اشعه ایکس انجام می دهند.

درمان

طبق گفته ALA ، درمان ARDS شامل پشتیبانی از ونتیلاتور(دستگاه تنفس مصنوعی) برای اطمینان از دریافت اکسیژن کافی است.

آرام بخش و داروهایی که از حرکت پیشگیری می کنند جهت تسکین اضطراب و هیجان موثر می باشند.

برخی داروها که حرکات عضلانی را متوقف می کنند برای کمک به قرار دادن فرد در ونتیلاتور ضروری هستند.

پزشکان همچنین ممکن است داروهای ادرارآور را برای کمک به کاهش مایعات در ریه ها تجویز کنند.

پنوموتوراکس

پنوموتوراکس با نام ریه فرو ریخته نیز شناخته می شود.

این شرایط در حالی رخ می دهد که هوا وارد فضای بین ریه ها شده و دیواره قفسه سینه به بیرون فشار وارد می کند؛ درنهایت منجر به فروریختگی می گردد.

انواع مختلفی از پنوموتوراکس وجود دارد:

1. پنوموتوراکس اولیه(خودبه خودی): این نوع زمانی اتفاق می‌افتد که فرد سابقه بیماری ریوی نداشته باشد.
2. پنوموتوراکس ثانویه(باز): این نوع معمولاً به دلیل بیماری‌های ریوی مانند COPD، آسم و فیبروز کیستیک ایجاد می‌شود.
3. تروماتیک: بر اثر آسیب دیدگی رخ داده و موجب نشت هوا به حفره اطراف ریه می شود.

برخی افراد ممکن است علائمی نیز نداشته باشند؛ اما با این وجود علائم عبارتند از:

• مشکل در تنفس
• تنگی قفسه سینه
• ضربان قلب سریع
• خستگی
• تنگی نفس
• لب ها و پوست خاکستری یا آبی
• درد شدید و ناگهانی قفسه سینه که در ناحیه پنوموتوراکس قرار دارد

پنوموتوراکس یک اورژانس پزشکی فوری است. پزشک متوجه کاهش اکسیژن شریانی شده و بلافاصله اکسیژن درمانی را تجویز می کنند. برخی افراد نیاز به مراقبت و نظارت جهت تثبیت فشار دارند.  

در شرایط دیگر، افراد ممکن است نیاز به آسپیراسیون داشته باشند که شامل قرار دادن کاتتر در حفره پلور جهت تخلیه هوای داخل حفره است.

درمان

اگرچه پنوموتوراکس به خودی خود برطرف می شود، اما متخصصان ممکن است مجبور شوند هوا را از ریه خارج کنند.

متخصصان یک لوله قفسه سینه را بین دنده ها قرار داده تا هوا را تخلیه و به ریه جهت منبسط شدن دوباره کمک کند.

در برخی موارد فرد نیاز به جراحی دارد.

تشنج

سیانوز در افراد مبتلا به تشنج تونیک-کلونیک و تشنج تونیک طولانی مدت رایج است.

در طول تشنج، فرد ممکن است آپنه را تجربه کند، جایی که به طور موقت تنفس متوقف می شود. این موضوع گردش اکسیژن را محدود می کند.

بر اساس یک مقاله معتبر در سال 2020، افراد با تشنج تونیک-کلونیک، ممکن است دچار اختلال در آگاهی یا از دست دادن هوشیاری شوند.

باید فرد درحال تشنج را به پهلو قرار داده تا خطر خفگی کاهش یابد.

اگرچه اغلب تشنج های تونیک-کلونیک خود به خود برطرف می شوند، اما فرد با داشتن این وضعیت باید به اورژانس مراجعه کند. برخی افراد جهت پیشگیری از تشنج به داروهای ضد تشنج نیاز خواهند داشت.

همچنین ببینید:

علل تشنج در کودکان و رایج ترین آنها

بیماری های قلبی

گاهی اوقات متخصصان پوست می توانند از طریق رنگ آبی یا بنفش پوست و لب ها؛ بیماری قلبی را در افراد تشخیص دهند.

آکادمی پوست آمریکا بیان می کند که تغییر رنگ پوست یا لب می تواند نشان دهنده انسداد رگ خونی باشد. در صورت عدم درمان؛ کمبود خون و اکسیژن می تواند باعث مرگ پوست و بافت های زیرین شود.

با داشتن علائم دیگر مانند درد یا بی حسی در ناحیه سیانوز، باید حتما به پزشک مراجعه کرد.

نوزادان

با آبی و خاکستری شدن لب های نوزاد، باید حتما به متخصص مراجعه کرد.

ویروس سین سیشیال تنفسی (RSV)

RSVویروسی است که علائمی شبیه سرماخوردگی ایجاد می کند. نوزادان یک گروه پرخطر هستند که 5 تا 20 درصد به بستری شدن در بیمارستان نیاز دارند.

در موارد خفیف، نوزاد ممکن است دچار گرفتگی بینی، تب، سرفه، آبریزش بینی و گلو درد باشد. طبق گفته ALA، علائم معمولاً با گذشت چند روز از بین می روند.

در صورت سرفه و خس خس سینه نوزاد، می تواند نشان دهنده RSVاز نوع شدید باشد.

سایر علائم RSV شدید شامل نفس های کوتاه، کم عمق و سریع است که باعث فرورفتگی قفسه سینه بین دنده ها می شود.

سوراخ های بینی نوزاد نیز ممکن است ملتهب و قرمز شوند. ممکن است به دلیل کمبود اکسیژن لب ها، دهان و ناخن ها آبی یا خاکستری نیز شوند.

درمان

طبق گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، با داشتن ویروس سین سیشیال تنفسی شدید در نوزادان، نیاز به بستری شدن در بیمارستان می باشد.

در موارد واقعاً شدید ممکن است به اکسیژن نیاز داشته باشند.

سندرم دیسترس تنفسی نوزادان (NRDS)

بر اساس موسسه ملی قلب، ریه و خون، سندرم دیسترس تنفسی اغلب در نوزادان تازه متولد شده یا نوزادان نارس رخ می دهد، زیرا ریه های آنها ممکن است سورفکتانت کافی برای باز نگه داشتن ریه ها را نداشته باشد.

سورفکتانت ماده ای است که به منبسط شدن کامل ریه ها کمک کرده تا نوزادان هنگام تولد بتوانند نفس بکشند.

بدون سورفکتانت کافی، کودک ممکن است در تنفس و رساندن اکسیژن به سراسر بدن دچار مشکل شود.

کمبود اکسیژن سبب آبی یا خاکستری شدن لب ها می شود.

با گذشت زمان، NRDSممکن است به دیسپلازی برونکوپولمونری تبدیل شود که یکی دیگر از اختلالات تنفسی به شمار می رود. برخی نوزادان ممکن است از RDS بهبود یابند و هرگز به دیسپلازی برونش ریوی مبتلا نشوند.

درمان

جهت درمان NRDS، پزشک ممکن است سورفکتانت درمانی، پشتیبانی تنفس از دستگاه تنفس مصنوعی یا فشار مداوم یا مثبت در راه تنفسی از طریق بینی تجویز کند. درمان معمولاً در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان انجام می‌شود.

تشخیص

برای تشخیص سیانوز، پزشکان سوابق پزشکی فرد را بررسی کرده و این ممکن است نشان دهنده بیماری مزمن ریوی باشد.

از آنجایی که سیانوز ممکن است در شرایط قلبی عروقی یا ریوی رخ دهد، پزشکان باید معاینات کامل را انجام دهند.

کنترل بیماری زمینه ای برای جلوگیری از آبی یا خاکستری شدن لب ها در آینده ضروری است.

خلاصه کلی

کبود شدن لب ها و پوست آبی و خاکستری نشان دهنده عدم جریان خون و فقدان چرخش اکسیژن در خون است. گاهی اوقات تغییر رنگ لب ها می تواند علامت هشدار یک بیماری زمینه ای مانند آسم و بیماری مزمن انسدادی ریه باشد.

با ایجاد ناگهانی لب‌های آبی یا خاکستری، ممکن است به مراقبت‌های اورژانسی نیاز باشد، به ویژه اگر علائم دیگری مانند تنگی نفس وجود داشته باشد.

توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

medicalnewstoday