الکترولیت چیست؟

الکترولیت ها عناصر و ترکیباتی هستند که به طور طبیعی در بدن وجود دارند. آنها عملکردهای فیزیولوژیکی مهم را کنترل می کنند.

نمونه هایی از الکترولیت ها عبارتند از:

• کلسیم
• کلرید
• منیزیم
• فسفات
• پتاسیم
• سدیم

این ترکیبات در خون، مایعات بدن و ادرار وجود دارند. آنها همچنین با غذا، نوشیدنی و مکمل ها مصرف می شوند.

اختلال الکترولیت زمانی اتفاق می‌افتد که سطح الکترولیت‌ها در بدن شما خیلی زیاد یا خیلی کم باشد. برای اینکه بدن شما به درستی عمل کند، الکترولیت ها باید در یک سطح تعادل نگه داشته شوند. در غیر این صورت، سیستم های حیاتی بدن می توانند تحت تأثیر قرار گیرند.

عدم تعادل شدید الکترولیت می تواند باعث مشکلات جدی مانند کما، تشنج و ایست قلبی شود.

علائم اختلالات الکترولیت

اشکال خفیف اختلالات الکترولیتی ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند. چنین اختلالاتی تا زمانی که در طول آزمایش خون به آن پی برده نشود، می توانند شناسایی نشوند. علائم معمولاً با تشدید بیماری بروز می کنند.

تمامی عدم تعادل الکترولیت ها علائم مشابهی ایجاد نمی کنند، اما بسیاری از آنها علائم مشابهی دارند.

همچنین ببینید:

الکترولیت بدن چیست؟

علائم رایج اختلال الکترولیت عبارتند از:

• ضربان قلب نامنظم
• ضربان قلب سریع
• خستگی
• بی حالی
• تشنج
• حالت تهوع
• استفراغ
• اسهال یا یبوست
• درد شکم
• گرفتگی عضلات
• ضعف عضلانی
• تحریک پذیری
• گیجی
• سردرد
• بی حسی و سوزش

اگر هر یک از این علائم را داشتید و مشکوک به اختلال الکترولیت هستید، فوراً به پزشک خود مراجعه نمایید. اختلالات الکترولیت در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد.

علل اختلالات الکترولیت

اختلالات الکترولیتی اغلب به دلیل از دست دادن مایعات بدن از طریق استفراغ طولانی مدت، اسهال یا تعریق ایجاد می شود. آنها همچنین ممکن است به دلیل از دست دادن مایعات مربوط به سوختگی به وجود آیند.

برخی از داروها نیز می توانند باعث اختلالات الکترولیتی شوند. در برخی موارد، بیماری های زمینه ای، مانند بیماری حاد یا مزمن کلیوی، در این موضوع نقش دارند.

علت دقیق ممکن است بسته به نوع خاص اختلال الکترولیتی متفاوت باشد.

انواع اختلالات الکترولیتی

سطوح بالا یک الکترولیت با پیشوند "hyper-" نشان داده می شود. سطوح تخلیه شده یک الکترولیت با "hypo-" نشان داده می شود.

شرایط ناشی از عدم تعادل سطح الکترولیت عبارتند از:

• کلسیم: هیپرکلسمی و هیپوکلسمی
• کلرید: هیپرکلرمی و هیپوکلرمی
• منیزیم: هیپرمنیزیمی و هیپومنیزیمی
• فسفات: هیپرفسفاتمی یا هیپوفسفاتمی
• پتاسیم: هیپرکالمی و هیپوکالمی
• سدیم: هیپرناترمی و هیپوناترمی

کلسیم

کلسیم یک ماده معدنی حیاتی است که بدن شما از آن برای تثبیت فشار خون و کنترل انقباض عضلات اسکلتی و برای ساختن استخوان ها و دندان های قوی استفاده می شود.

هیپرکلسمی زمانی رخ می دهد که کلسیم بیش از حد در خون وجود داشته باشد. این معمولاً ناشی از:

• بیماری کلیوی
• اختلالات تیروئید، از جمله هیپرپاراتیروئیدیسم
• بیماری های ریوی، مانند سل یا سارکوئیدوز
• انواع خاصی از سرطان، از جمله سرطان ریه و سینه
• استفاده بیش از حد از آنتی اسیدها و مکمل های کلسیم یا ویتامین D
• داروهایی مانند لیتیوم، تئوفیلین

هیپوکلسمی به دلیل کمبود کلسیم کافی در جریان خون رخ می دهد. علل می تواند شامل موارد زیر باشد:

• نارسایی کلیه
• کم کاری پاراتیروئید
• کمبود ویتامین D
• پانکراتیت
• سرطان پروستات
• برخی داروها، از جمله هپارین، داروهای پوکی استخوان و داروهای ضد صرع

کلرید

کلرید برای حفظ تعادل مناسب مایعات بدن ضروری است.

هایپرکلرمی زمانی رخ می دهد که کلرید زیادی در بدن وجود داشته باشد. می تواند در موارد زیر اتفاق بیفتد:

• کم آبی شدید
• نارسایی کلیه
• دیالیز

هیپوکلرمی زمانی ایجاد می شود که کلرید بسیار کمی در بدن وجود داشته باشد. اغلب ناشی از مشکلات سدیم یا پتاسیم است.

علل دیگر می تواند شامل موارد زیر باشد:

• فیبروز سیستیک
• اختلالات خوردن، مانند بی اشتهایی عصبی
• نارسایی حاد کلیه

منیزیم

منیزیم یک ماده معدنی حیاتی است که بسیاری از عملکردهای مهم را تنظیم می کند، مانند:

• انقباض عضلانی
• ریتم قلب
• عملکرد عصبی

هیپرمنیزیمی به معنای مقادیر بیش از حد منیزیم است. این اختلال در درجه اول افراد مبتلا به بیماری آدیسون و بیماری کلیوی مرحله نهایی را تحت تاثیر قرار می دهد.

هیپومنیزیمی به معنای داشتن منیزیم بسیار کم در بدن است. علل شایع عبارتند از:

• اختلال مصرف الکل
• سوء تغذیه
• سوء جذب
• اسهال مزمن
• تعریق بیش از حد
• نارسایی قلبی
• برخی داروها، از جمله برخی دیورتیک ها و آنتی بیوتیک ها

فسفات

کلیه ها، استخوان ها و روده ها برای متعادل کردن سطح فسفات در بدن عمل می کنند. فسفات برای طیف وسیعی از عملکردها ضروری است و تعامل نزدیکی با کلسیم دارد.

هیپر فسفاتمی ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

• سطوح پایین کلسیم
• بیماری مزمن کلیوی
• مشکلات شدید تنفسی
• غدد پاراتیروئید کم کار
• آسیب شدید عضلانی
• سندرم لیز تومور، یکی از عوارض درمان سرطان
• استفاده بیش از حد از ملین های حاوی فسفات

سطوح پایین فسفات یا هیپوفسفاتمی را می توان در موارد زیر مشاهده کرد:

• سوء مصرف حاد الکل
• سوختگی شدید
• گرسنگی
• کمبود ویتامین D
• غدد پاراتیروئید بیش فعال
• برخی داروها، مانند درمان آهن داخل وریدی (IV)، نیاسین و برخی از آنتی اسیدها

پتاسیم

پتاسیم به ویژه برای تنظیم عملکرد قلب مهم است. همچنین به حفظ سلامت اعصاب و ماهیچه ها کمک می کند.

هیپرکالمی ممکن است به دلیل سطوح بالای پتاسیم ایجاد شود. این بیماری در صورت عدم تشخیص و درمان می تواند کشنده باشد.

• کم آبی شدید
• نارسایی کلیه
• اسیدوز شدید، از جمله کتواسیدوز دیابتی
• برخی داروها، از جمله برخی از داروهای فشار خون و دیورتیک ها
• نارسایی آدرنال، زمانی که سطح کورتیزول شما بسیار پایین است

هیپوکالمی زمانی رخ می دهد که سطح پتاسیم خیلی کم باشد. این اغلب در نتیجه زیر اتفاق می افتد:

• اختلال در اشتها
• استفراغ شدید یا اسهال
• کم آبی بدن
• برخی داروها، از جمله ملین ها، دیورتیک ها و کورتیکواستروئیدها

سدیم

سدیم برای بدن جهت حفظ تعادل مایعات و عملکرد طبیعی بدن حیاتی است. همچنین به تنظیم عملکرد عصبی و انقباض عضلات کمک می کند.

هیپرناترمی زمانی رخ می دهد که سدیم بیش از حد در خون وجود داشته باشد. سطوح بالای غیر طبیعی سدیم ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

• عدم مصرف آب
• کم آبی شدید

از دست دادن بیش از حد مایعات بدن در نتیجه استفراغ طولانی مدت، اسهال، تعریق یا بیماری های تنفسی ، داروهای خاص، از جمله کورتیکواستروئیدها

هیپوناترمی زمانی ایجاد می شود که سدیم خیلی کم باشد. علل شایع سطوح پایین سدیم عبارتند از:

• از دست دادن بیش از حد مایعات از طریق پوست در اثر تعریق یا سوختگی
• استفراغ یا اسهال
• تغذیه ضعیف
• اختلال مصرف الکل
• هیدراتاسیون بیش از حد
• اختلالات تیروئید، هیپوتالاموس یا آدرنال
• نارسایی کبد، قلب یا کلیه
• داروهای خاص، از جمله دیورتیک ها و داروهای تشنج
• سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادرار SIADH

تشخیص اختلالات الکترولیتی

یک آزمایش خون ساده می تواند سطح الکترولیت ها را در بدن شما اندازه گیری کند. آزمایش خونی که عملکرد کلیه را بررسی می کند نیز مهم است.

پزشک ممکن است یک معاینه فیزیکی انجام دهد یا آزمایش های بیشتری را برای تأیید اختلال مشکوک الکترولیتی تجویز کند. این آزمایش ها بسته به شرایط مورد نظر متفاوت خواهد بود.

به عنوان مثال، هایپرناترمی (سدیم بیش از حد) می تواند باعث از دست دادن خاصیت ارتجاعی پوست به دلیل کم آبی قابل توجه شود. پزشکان همچنین ممکن است رفلکس های شما را بررسی کنند، زیرا افزایش و کاهش سطح برخی از الکترولیت ها می تواند بر رفلکس ها تأثیر بگذارد.

الکتروکاردیوگرام، ردیابی الکتریکی قلب شما نیز ممکن است برای بررسی هرگونه ضربان قلب نامنظم، ریتم، یا تغییرات ECG یا EKG ناشی از مشکلات الکترولیت مفید باشد.

درمان اختلالات الکترولیتی

درمان بسته به نوع اختلال الکترولیتی و شرایط زمینه‌ای که باعث آن شده است متفاوت است.

به طور کلی، درمان های خاصی برای بازگرداندن تعادل مناسب مواد معدنی در بدن استفاده می شود. این شامل:

مایعات داخل وریدی (IV)

مایعات داخل وریدی (IV)، معمولاً کلرید سدیم، می تواند به آبرسانی مجدد بدن کمک کند. این درمان معمولاً در موارد کم آبی ناشی از استفراغ یا اسهال استفاده می شود. مکمل های الکترولیت را می توان به مایعات IV اضافه کرد تا کمبودها را اصلاح کند.

برخی از داروهای IV

داروهای IV می توانند به بدن شما کمک کنند تا تعادل الکترولیت را به سرعت بازیابی کند. آنها همچنین می توانند از شما در برابر اثرات منفی محافظت کنند در حالی که با روش دیگری تحت درمان هستید.

داروهای دریافتی به اختلال الکترولیتی که دارید بستگی دارد. داروهایی که ممکن است تجویز شوند عبارتند از کلسیم گلوکونات، منیزیم کلرید و پتاسیم کلرید.

داروها و مکمل های خوراکی

داروها و مکمل های خوراکی اغلب برای اصلاح ناهنجاری های مزمن معدنی در بدن شما استفاده می شوند. در صورتی که بیماری کلیوی در شما تشخیص داده شده باشد، این امر رایج است.

بسته به اختلال الکترولیتی، ممکن است داروها یا مکمل هایی مانند موارد زیر تجویز گردد:

• کلسیم
• اکسید منیزیم
• کلرید پتاسیم
• بایندرهای فسفاتی، که شامل سولامرهیدروکلراید، لانتانیوم.

آنها می توانند به جایگزینی الکترولیت های تخلیه شده در کوتاه مدت یا بلند مدت، بسته به علت زمینه ای اختلال فرد، کمک کنند. هنگامی که عدم تعادل اصلاح شد، پزشک شما علت اصلی را درمان می کند.

اگرچه برخی از مکمل‌ها را می‌توان بدون نسخه خریداری کرد، اما اکثر افراد مبتلا به اختلالات الکترولیت نسخه مکمل‌ها را از پزشک خود دریافت می‌کنند.

همودیالیز

همودیالیز نوعی دیالیز است که از دستگاهی برای حذف مواد زائد از خون شما استفاده می کند.

یکی از راه‌های جریان یافتن خون به کلیه این است که پزشک از طریق جراحی یک دسترسی عروقی یا یک نقطه ورودی به رگ‌های خونی ایجاد کند.

این نقطه ورودی به شما اجازه می دهد تا در طول درمان همودیالیز مقدار بیشتری از خون در بدن شما جریان یابد. این بدان معناست که خون بیشتری را می توان فیلتر و تصفیه کرد.

همچنین ببینید:

دیالیز چیست؟ مزایا و انواع دیالیز

زمانی که اختلال الکترولیت ناشی از آسیب ناگهانی کلیه باشد و سایر درمان ها مؤثر نباشند، می توان از همودیالیز استفاده کرد. در صورتی که مشکل الکترولیت خطرناک باشد، ممکن است پزشک در مورد درمان همودیالیز تصمیم بگیرد.

هر فرد ممکن است دچار اختلال الکترولیت شود. برخی افراد به دلیل سابقه پزشکی در معرض خطر بیشتری هستند. شرایطی که خطر ابتلا به اختلال الکترولیت را افزایش می دهد، عبارتند از:

• اختلال مصرف الکل
• سیروز
• نارسایی احتقانی قلب
• بیماری کلیوی
• اختلال در خوردن مانند بی اشتهایی و بولیمیا
• تروما، مانند سوختگی شدید یا شکستگی استخوان
• اختلالات تیروئید
• اختلالات غده فوق کلیوی

پیشگیری از اختلالات الکترولیتی

برای کمک به جلوگیری از اختلالات الکترولیتی این توصیه را دنبال کنید:

• اگر استفراغ طولانی مدت، اسهال یا تعریق را تجربه می کنید، هیدراته بمانید

• اگر علائم شایع اختلال الکترولیت را تجربه می کنید، به پزشک خود مراجعه کنید
• اگر اختلال الکترولیت ناشی از داروها یا شرایط زمینه‌ای باشد، پزشک داروهای شما را تنظیم کرده و علت را درمان می‌کند. این به جلوگیری از عدم تعادل الکترولیت در آینده کمک می کند.

توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

medicalnewstoday