علائم سوء تغذیه، علل و روش‌های پیشگیری و درمان آن

سوء تغذیه به زمانی اطلاق می شود که رژیم غذایی فرد مواد مغذی کافی یا تعادل مناسبی از مواد مغذی را برای سلامتی مطلوب فراهم نمی کند.

عدم تغذیه کافی یکی از انواع سو تغذیه می باشد و زمانی اتفاق می افتد که بدن غذای کافی دریافت نمی کند و این موضوع می تواند منجر به تاخیر در رشد، وزن کم یا تحلیل رفتن بدن گردد.

اگر فرد میزان مناسبی از مواد مغذی دریافت نکند، ممکن است دچار سوء تغذیه شود. احتمال چاقی با سوء تغذیه نیز وجود دارد.

وقتی فرد غذای کم، رژیم غذایی نامناسب یا شرایطی دارد که بدن او را از دستیابی به تعادل مناسب مواد مغذی باز می دارد، می تواند تأثیر شدیدی بر سلامت او بگذارد. در برخی موارد این موضوع خطرناک است.

فرد مبتلا به سوء تغذیه ممکن است فاقد ویتامین ها، مواد معدنی و سایر مواد ضروری باشد که بدنش برای عملکرد به آن نیاز دارد.

سوء تغذیه می تواند منجر به موارد زیر شود:

• مشکلات سلامتی کوتاه مدت و بلند مدت
• روند کند بهبودی از زخم ها و بیماری ها
• خطر عفونت
• مشکل در تمرکز در محل کار یا مدرسه

برخی از کمبودها می توانند مشکلات سلامتی خاصی را ایجاد کنند؛ مانند:

کمبود ویتامین  A

در سراسر جهان، بسیاری از کودکان به دلیل کمبود ویتامین A دچار مشکلات بینایی می شوند.

کمبود ویتامین C

کمبود ویتامین C می تواند منجر به اسکوربوت شود. اسکوربوت در ایالات متحده نادر است، اما اگر فرد رژیم غذایی متنوعی با مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه نداشته باشد، می تواند ایجاد شود.

افراد مسن، کودکان خردسال، افراد با مصرف زیاد الکل و برخی از افراد با شرایط سلامت روانی خاص ممکن است در معرض خطر باشند.

اثر کلی کمبود مواد مغذی و ریز مغذی ها

کمبود تمام مواد مغذی می تواند منجر به کواشیورکور شود که یک شکل شدید سوء تغذیه است. یکی از علائم این بیماری شکم متسع است.

ماراسموس یکی دیگر از نتایج کمبود شدید تغذیه است. فرد مبتلا به ماراسموس عضله یا چربی بسیار کمی در بدن خود خواهد داشت.

برخی از علائم و نشانه های سو تغذیه عبارتند از:

• کمبود اشتها یا عدم علاقه و تمایل نسبت به غذا
• خستگی و تحریک پذیری
• عدم تمرکز
• احساس سرمای همیشگی
• افسردگی
• از دست دادن چربی، توده عضلانی و بافت بدن
• خطر ابتلا به بیماری و زمان بیشتری برای بهبودی
• بیشتر شدن زمان ترمیم زخم
• خطر بیشتر عوارض بعد از جراحی
• در نهایت، ممکن است فرد دچار مشکلات تنفسی و نارسایی قلبی نیز شود.

در کودکان، ممکن است علائم زیر وجود داشته باشد:

• کمبود رشد و وزن کم بدن
• خستگی و کمبود انرژی
• تحریک پذیری و اضطراب
• رشد رفتاری و فکری کند، که احتمالاً منجر به مشکلات یادگیری می شود
• درمان امکان پذیر است. با این حال در برخی موارد، سوء تغذیه می تواند اثرات طولانی مدت داشته باشد.
• بی اشتهایی عصبی یک وضعیت سلامت روان است که می تواند منجر به سوء تغذیه شدید شود. 

علل

سوتغذیه می تواند به دلایل مختلفی رخ دهد.

همچنین ببینید:

تغذیه و تاثیر آن بر سلامت مغز و روان!

مصرف کم غذا

برخی از افراد به دلیل کمبود مواد غذایی یا به دلیل مشکل خوردن یا جذب مواد مغذی دچار سوءتغذیه می شوند.

این موضوع می تواند در نتیجه موارد زیر اتفاق بیفتد:

• سرطان
• بیماری کبد
• شرایطی که باعث حالت تهوع می شود یا خوردن یا بلعیدن را دشوار می سازد
• مصرف داروهایی که غذا خوردن را دشوار می کنند
• مشکلات دهان و دندان که می توانند در سوتغذیه نقش داشته باشند

شرایط بهداشت روانی

• شرایط روانی ممکن است منجر به سوتغذیه گردد:
• افسردگی
• زوال عقل
• بی اشتهایی عصبی

مشکلات اجتماعی و حرکتی

عواملی که می توانند بر عادات غذایی فرد تأثیر بگذارند و منجر به سوء تغذیه شوند عبارتند از:

• ناتوانی در خروج از خانه یا رسیدن به فروشگاه برای خرید غذا
• از نظر فیزیکی برای آماده کردن وعده های غذایی دشوار است
• تنها زندگی کردن، که می تواند بر انگیزه فرد برای آشپزی و غذا تأثیر بگذارد
• عدم مهارت های آشپزی
• مشکلات اقتصادی

اختلالات گوارشی و مشکلات معده

اگر بدن مواد مغذی را به طور موثر جذب نکند، حتی یک رژیم غذایی سالم نیز نمی تواند از سوتغذیه جلوگیری کند.

نمونه هایی از شرایط گوارشی و معده که ممکن است باعث این مشکل شوند عبارتند از:

• بیماری کرون
• کولیت زخمی
• بیماری سلیاک
• اسهال مداوم، استفراغ یا هر دو

اختلال مصرف الکل

مصرف زیاد الکل می تواند منجر به گاستریت یا آسیب طولانی مدت به پانکراس شود. این مسائل می تواند هضم غذا، جذب ویتامین ها و تولید هورمون هایی را که متابولیسم را تنظیم می کنند، سخت کند.

الکل همچنین حاوی کالری است، بنابراین ممکن است فرد پس از نوشیدن آن احساس گرسنگی نکند. بنابراین ممکن است به اندازه کافی غذای سالم برای تامین مواد مغذی ضروری بدن مصرف نشود.

عوامل خطر

در برخی از نقاط جهان، سوء تغذیه گسترده و طولانی مدت می تواند ناشی از کمبود غذا باشد.

در جوامع پیشرفته، عوامل خطر سوتغذیه شامل موارد زیر است:

• افراد مسن، به ویژه زمانی که در بیمارستان یا تحت مراقبت های طولانی مدت هستند
• افرادی که از نظر اجتماعی منزوی هستند
• افراد با درآمد پایین
• افرادی که از یک بیماری یا وضعیت جدی بهبود می یابند
• کسانی که در جذب مواد مغذی مشکل دارند
• افراد مبتلا به اختلالات خوردن مزمن مانند پرخوری عصبی یا بی اشتهایی عصبی

همچنین ببینید:

تغذیه مناسب برای وزن گیری جنین!

تشخیص

اگر فردی علائم سوء تغذیه را نشان داد، اولین قدم این است که علت آن را پیدا نمایید.

اگر پزشک مشکوک به بیماری کرون، بیماری سلیاک یا بیماری دیگری باشد، ممکن است آزمایش‌هایی را برای تأیید تشخیص انجام دهد. درمان این شرایط می تواند وضعیت تغذیه فرد را بهبود بخشد.

آنها همچنین ممکن است موارد زیر را انجام دهند:

• آزمایش خون برای غربالگری و نظارت عمومی
• آزمایش برای مواد مغذی خاص، مانند آهن یا ویتامین ها
• آزمایش آلبومین، که ممکن است نشان دهنده بیماری کبد یا کلیه باشد

ابزاری برای شناسایی خطر

برخی از ابزارها می توانند به شناسایی افرادی که دچار سو تغذیه هستند یا در معرض خطر سو تغذیه قرار دارند؛ کمک کنند.

یکی از راه‌های ارزیابی بزرگسالان، استفاده از ابزار غربالگری جهانی سوء تغذیه (MUST) است. تحقیقات نشان داده است که این یک ابزار قابل اعتماد است.

کارشناسان این ابزار را برای شناسایی بزرگسالان، به ویژه افراد مسن، با سوتغذیه یا خطر بالای سوتغذیه طراحی کردند. این یک طرح پنج مرحله ای است که می تواند به متخصصان در تشخیص و درمان این شرایط کمک کند.

پنج مرحله به شرح زیر است:

مرحله 1: قد و وزن یک فرد را اندازه گیری کنید، شاخص توده بدنی (BMI) او را محاسبه کنید و یک عدد به دست می آید.

مرحله 2: به درصد کاهش وزن برنامه ریزی نشده توجه داشته باشید و عدد آن را محاسبه نمایید. به عنوان مثال، کاهش وزن برنامه ریزی نشده 5 تا 10٪ نمره 1 و کاهش وزن 10٪ نمره 2 را دارد.

مرحله 3: هر گونه شرایط سلامت روانی یا جسمی را شناسایی کنید و امتیاز دهید. به عنوان مثال، اگر فردی به شدت بیمار باشد و بیش از 5 روز غذا نخورده باشد، نمره 3 خواهد بود.

مرحله 4: امتیازهای مراحل 1، 2، و 3 را باهم جمع می کنند تا نمره کلی به دست آید.

مرحله 5: از دستورالعمل های محلی برای ایجاد یک برنامه مراقبت بر اساس امتیاز استفاده کنید.

امتیاز یکی از موارد زیر خواهد بود:

کم خطر: 0

خطر متوسط: 1

خطر بالا: 2 یا بیشتر

درمان سوتغذیه

در صورت تشخیص سوتغذیه توسط پزشک، یک برنامه درمانی برای فرد تنظیم می کند. همچنین ممکن است فرد نیاز به مراجعه متخصص تغذیه داشته باشد.

درمان این مشکل و بیماری به شدت؛ دلیل وجود بیماری زمینه ای بستگی دارد.

ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• غربالگری و نظارت مداوم
• ایجاد یک برنامه غذایی، که ممکن است شامل مصرف مکمل ها باشد
• درمان علائم خاص مانند حالت تهوع
• درمان هر گونه عفونت که ممکن است وجود داشته باشد
• بررسی هرگونه مشکل دهان یا بلع
• پیشنهاد ظروف غذایی جایگزین

در موارد شدید، فرد ممکن است به موارد زیر نیاز داشته باشد:

بستری شدن در بیمارستان

به تدریج در طی چند روز شروع به دریافت مواد مغذی کردن

دریافت مواد مغذی مانند پتاسیم و کلسیم به صورت داخل وریدی

پیشگیری از سوتغذیه

برای جلوگیری از سوتغذیه، افراد باید طیف وسیعی از مواد مغذی را از انواع مختلف مواد غذایی مصرف کنند.

افراد مسن، کودکان خردسال، افراد مبتلا به بیماری شدید یا مزمن ممکن است به مراقبت های بیشتری نیاز داشته باشند تا اطمینان حاصل شود که مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت می کنند.

هر فرد با نشان دادن علائم سوء تغذیه باید برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کند.

توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

medicalnewstoday