هیپوکسی مغزی زمانی رخ می دهد که اکسیژن کافی به مغز نرسد. مغز برای عملکردش به یک منبع دائمی اکسیژن و مواد مغذی نیاز دارد.

هیپوکسی مغزی بزرگترین قسمت های مغز به نام نیمکره های مغزی را تحت تاثیر قرار می دهد. با این حال، این اصطلاح اغلب برای اشاره به کمبود اکسیژن در کل مغز استفاده می شود.

علل

در هیپوکسی مغزی، گاهی اوقات فقط اکسیژن رسانی به مغز قطع می شود. این مشکل می تواند ناشی از:

تنفس در دود و هوای آلوده (استنشاق دود و آلودگی)، مثلا در هنگام آتش سوزی

مسمومیت با مونوکسید کربن

خفگی

به وجود آمدن بیماری هایی که از حرکت عضلات تنفسی جلوگیری می کنند(نوعی فلج) ، مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)

تنفس در مناطق بسیار مرتفع

وارد آمدن فشار بر روی نای

در موارد دیگر، هم عرضه اکسیژن رسانی و هم رسیدن مواد مغذی به مغز متوقف می‌شود که ناشی از موارد زیر است:

ایست قلبی (بازماندن قلب از تپش)

آریتمی قلبی (بروز مشکلاتی در ریتم تپش قلب)

عوارض بیهوشی عمومی

غرق شدن

مصرف بیش از حد دارو

صدماتی در نوزادی که قبل، حین یا بلافاصله پس از تولد رخ داده است، مانند فلج مغزی

سکته

فشار خون بسیار پایین

سلول های مغز به کمبود اکسیژن بسیار حساس هستند. برخی از سلول های مغز کمتر از ۵ دقیقه پس از از عدم وجود اکسیژن شروع به مردن می کنند. در نتیجه، هیپوکسی مغزی می تواند به سرعت باعث بروز آسیب شدید مغزی یا مرگ شود.

همچنین ببینید:

هیپوکسی مغزی چیست ؟

علائم

علائم هیپوکسی خفیف مغزی عبارتند از:

تغییر در توجه (به نوعی عدم توانایی در توجه و تمرکز)

ضعف قوه ی  تشخیص و قضاوت

ناهماهنگ شدن حرکات

علائم هیپوکسی شدید مغزی عبارتند از:

عدم آگاهی کامل و عدم پاسخگویی به عوامل محیطی (کما)

قطع تنفس

عدم پاسخ مردمک چشم به نور

نحوه ی تشخیص

هیپوکسی مغزی معمولاً بر اساس سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی فرد قابل تشخیص است. آزمایش‌هایی نیز برای تعیین علت هیپوکسی انجام می‌شود که این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

آنژیوگرافی مغز

آزمایش خون، از جمله آزمایشی برای بررسی سطح گازهای موجود در خون و سطوح مواد شیمیایی موجود در خون

سی تی اسکن سر

اکوکاردیوگرام، که از سونوگرافی برای مشاهده قلب استفاده می کند

الکتروکاردیوگرام (ECG)، اندازه گیری فعالیت الکتریکی قلب

الکتروانسفالوگرام (EEG)، آزمایشی از امواج مغزی که می‌تواند تشنج را شناسایی کند و نشان دهد که سلول‌های مغز چقدر خوب کار می‌کنند.

آزمایشی که تعیین می کند که آیا پیام حاصل از تحریک برخی از حواس مانند بینایی و لامسه، به مغز می رسد یا خیر

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) سر

در حالتی که فرد ، دیگر فقط دارای فشار خون و تپش قلب باشد، مغز ممکن است کاملاً مرده باشد.

همچنین ببینید:

مغز به شدت به آب نیاز دارد!!!

درمان

هیپوکسی مغزی یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به درمان فوری دارد. هر چه زودتر وضعیت اکسیژن رسانی به مغز بازیابی شود، خطر بروز آسیب شدید مغز و مرگ کمتر خواهد شد.

روش درمان بستگی به علت هیپوکسی دارد. درمان شامل موارد زیر می شود:

کمک به تنفس (از طریق اکسیژن رسانی مکانیکی) و اکسیژن

کنترل ضربان و ریتم قلب

تزریق مایعات، فرآورده های خونی یا داروهایی برای افزایش فشار خون در صورت پایین بودن فشار خون

تجویز دارو یا داروهای بیهوشی عمومی برای آرام کردن تشنج

پیش بینی آسیب های احتمالی پس از هیپوکسی مغزی

نتیجه ی حاصل از چنین اتفاقی به میزان آسیب مغزی وارد آمده بستگی دارد. این میزان با توجه به مدت زمان کمبود اکسیژن در مغز و اینکه آیا در آن زمان تغذیه رسانی به مغز نیز تحت تأثیر قرار گرفته بوده است یا خیر ، مشخص می شود.

اگر مغز فقط برای مدت کوتاهی کمبود اکسیژن را تجربه کرده باشد، کما ممکن است برگشت پذیر باشد و فرد ممکن است بتواند که به طور کامل یا نسبی عملکرد خود را بازیابی کند. برخی از افراد در طی زمان ، بسیاری از عملکردهایشان را بهبود می‌بخشند، اما حرکات غیرطبیعی مانند پرش ها و تکان خوردن های ناگهانی عضلات را تجربه می کنند که میوکلونوس نامیده می‌شود. گاهی اوقات ممکن است تشنج نیز رخ بدهد و گاهی نیز ممکن است این مشکل تبدیل به مشکلی مداوم شود .

اکثر افرادی که بهبودی کامل می یابند فقط برای مدت کوتاهی بیهوش بوده اند. هر چه مدت زمان بیهوشی فرد طولانی تر بوده باشد، خطر مرگ یا مرگ مغزی بیشتر می شود و احتمال بهبودی کمتر 

عوارض احتمالی

پس از هیپوکسی مغزی فرد ممکن است عملکردهای اساسی زندگی مانند تنفس، فشار خون، چرخه خواب و بیداری و باز کردن چشم را داشته باشد، اما هوشیار نباشد و به محیط اطراف خود واکنش نشان ندهد. چنین افرادی معمولاً ظرف یک سال می میرند، اگرچه برخی ممکن است بیشتر از این مدت نیز زنده بمانند.

طول عمر تا حدی به میزان مراقبت برای جلوگیری از بروز مشکلات دیگر بستگی دارد. عوارض عمده ممکن است شامل موارد زیر باشد:

زخم بستر

به وجود آمدن لخته در وریدها (ترومبوز ورید عمقی)

عفونت ریه (پنومونی)

سوء تغذیه

چه زمانی باید با یک پزشک متخصص تماس بگیرید

هیپوکسی مغز یک وضعیت اورژانسی پزشکی به حساب می آید. اگر فردی هوشیاری خود را از دست داد یا علائم دیگری از هیپوکسی مغزی را بروز داد، فوراً با اورژانس محلی خود تماس بگیرید.

پیشگیری

پیشگیری بستگی به علت خاصی دارد که منجر به هیپوکسی شده است. متأسفانه هیپوکسی معمولاً غیرمنتظره رخ می دهد. این امر پیشگیری از این مشکل را تا حدودی دشوار می کند.

احیای قلبی ریوی (CPR) می تواند نجات دهنده باشد، به خصوص زمانی که بلافاصله پس از وقوع هیپوکسی شروع شود.

نام های دیگر هیپوکسی مغزی

انسفالوپاتی هیپوکسیک؛ آنسفالوپاتی آنوکسی

توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

medlineplus.gov