کلیه ها یک جفت اندام به اندازه یک مشت هستند که در پایین قفسه سینه قرار دارند. در هر طرف ستون فقرات یک کلیه وجود دارد.کلیه ها برای داشتن بدنی سالم ضروری هستند. آنها عمدتاً مسئول فیلتر کردن مواد زائد، آب اضافی و سایر ناخالصی ها از خون هستند. این سموم در مثانه ذخیره می شوند و سپس در حین ادرار خارج می شوند.  کلیه ها همچنین میزان PH ، نمک و پتاسیم را در بدن تنظیم می کنند. آنها هورمون هایی تولید می کنند که فشار خون را تنظیم و تولید گلبول های قرمز را کنترل می کنند.

کلیه ها حتی نوعی ویتامین D را فعال می کنند که به جذب کلسیم در بدن کمک می شود.

بیماری کلیوی زمانی اتفاق می افتد که کلیه های شما آسیب دیده و نتوانند عملکرد خود را انجام دهند. آسیب ممکن است ناشی از دیابت، فشار خون بالا و سایر بیماری های مزمن (طولانی مدت) باشد. بیماری کلیوی می تواند منجر به سایر مشکلات سلامتی از جمله استخوان های ضعیف، آسیب عصبی و سوء تغذیه شود.

همچنین ببینید:

رنال کولیک (درد کلیه)چیست؟

اگر بیماری با گذشت زمان بدتر شود، کلیه های شما ممکن است به طور کامل از کار بیفتند. این بدان معناست که برای انجام عملکرد کلیه ها به دیالیز نیاز است. دیالیز درمانی است که خون را با استفاده از دستگاه تصفیه می کند. دیالیز نمی تواند بیماری کلیوی را درمان کند، اما می تواند عمر او را طولانی کند.

انواع و علل بیماری کلیوی چیست؟

بیماری مزمن کلیوی

شایع ترین شکل بیماری کلیوی، بیماری مزمن کلیه است. بیماری مزمن کلیه یک بیماری طولانی مدت است که با گذشت زمان بهبود نمی یابد.  معمولاً به دلیل فشار خون بالا ایجاد می شود.

فشار خون بالا برای کلیه ها خطرناک است زیرا می تواند فشار روی گلومرول ها را افزایش دهد. گلومرول ها رگ های خونی ریز در کلیه ها هستند که خون در آنها تمیز می شود. با گذشت زمان، افزایش فشار به این عروق آسیب می رساند و عملکرد کلیه شروع به کاهش می کند.

عملکرد کلیه در نهایت به حدی بدتر می شود که کلیه ها دیگر نمی توانند کار خود را به درستی انجام دهند. در این صورت فرد باید دیالیز شود.  دیالیز مایعات اضافی و مواد زائد را از خون فیلتر می کند. دیالیز می تواند به درمان بیماری کلیوی کمک کند اما نمی تواند آن را درمان کند.  بسته به شرایط شما پیوند کلیه ممکن است گزینه درمانی دیگری باشد.

دیابت همچنین یکی از دلایل اصلی بیماری مزمن کلیوی است. دیابت گروهی از بیماری هاست که باعث افزایش قند خون می شود. افزایش سطح قند در خون به مرور زمان به رگ های خونی کلیه ها آسیب می رساند. این بدان معناست که کلیه ها نمی توانند خون را به درستی تمیز کنند. نارسایی کلیه زمانی رخ می دهد که بدن شما مملو از سموم شود.

سنگ کلیه

سنگ کلیه یکی دیگر از مشکلات شایع کلیه است. آنها زمانی رخ می دهند که مواد معدنی و سایر مواد موجود در خون در کلیه ها متبلور شده و توده های جامد (سنگ) را تشکیل می دهند. سنگ کلیه معمولاً هنگام دفع ادرار از بدن خارج می شود. دفع سنگ کلیه می تواند بسیار دردناک باشد، اما به ندرت باعث ایجاد مشکلات مهم می شود.

گلومرولونفریت

گلومرولونفریت التهاب گلومرول ها است. گلومرول ها ساختارهای بسیار کوچکی در داخل کلیه ها هستند که خون را فیلتر می کنند.  گلومرولونفریت می تواند در اثر عفونت ها، داروها یا ناهنجاری های مادرزادی (اختلالاتی که در طول تولد یا اندکی پس از تولد رخ می دهد) ایجاد شود. اغلب به خودی خود بهتر می شود.

بیماری کلیه پلی کیستیک

بیماری کلیه پلی کیستیک یک اختلال ژنتیکی است که باعث ایجاد کیست های متعدد (کیسه های کوچک مایع) در کلیه ها می شود. این کیست ها می توانند در عملکرد کلیه اختلال ایجاد کنند و باعث نارسایی کلیه شوند.  (توجه به این نکته مهم است که کیست های کلیوی فردی نسبتاً شایع و تقریباً همیشه بی ضرر هستند. بیماری کلیه پلی کیستیک یک وضعیت جداگانه و جدی تر است.)

عفونت های دستگاه ادراری

عفونت های دستگاه ادراری (UTIs) عفونت های باکتریایی هر قسمت از سیستم ادراری هستند. عفونت های مثانه و مجرای ادرار شایع ترین هستند. آنها به راحتی قابل درمان می باشند و به ندرت منجر به مشکلات سلامتی بیشتری می شوند. با این حال، اگر این عفونت ها درمان نشوند، می توانند به کلیه ها سرایت کنند و باعث نارسایی کلیه شوند.

علائم بیماری کلیوی چیست؟

بیماری کلیوی وضعیتی است که به راحتی می تواند تا زمانی که علائم شدید شود، مورد توجه قرار نگیرد. علائم زیر علائم هشدار دهنده اولیه هستند :

خستگی

مشکل در تمرکز

مشکل خواب

اشتهای ضعیف

گرفتگی عضلات

تورم مچ پا

پف دور چشم در صبح

پوست خشک و پوسته پوسته شده

تکرر ادرار، به خصوص در اواخر شب

علائم شدیدی که می تواند به معنای پیشرفت بیماری کلیوی شما به نارسایی کلیه باشد عبارتند از:

حالت تهوع

استفراغ

از دست دادن اشتها

تغییرات در خروجی ادرار

نگهداری مایعات

کم خونی (کاهش گلبول های قرمز خون)

کاهش میل جنسی

افزایش ناگهانی سطح پتاسیم (هایپرکالمی)

التهاب پریکاردیت (کیسه پر از مایع که قلب را می پوشاند)

همچنین ببینید:

علائم اولیه بیماری کلیوی و میکروآلبومینوری

عوامل خطر برای ابتلا به بیماری کلیوی چیست؟

افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری کلیوی هستند. دیابت عامل اصلی بیماری کلیوی است که حدود 44 درصد از موارد جدید را تشکیل می دهد.

همچنین ممکن است احتمال بیشتری برای ابتلا به بیماری کلیوی داشته باشید اگر:

اگر دارای فشار خون بالا باشید.

سایر اعضای خانواده مبتلا به بیماری مزمن کلیوی باشند.

دارای سن بالا باشید.

بیماری کلیوی چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک شما ابتدا تعیین می کند که آیا شما جزو گروه های پرخطر هستید یا خیر. سپس آزمایشاتی را انجام می دهند تا ببینند آیا کلیه های شما به درستی کار می کنند.

این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR)

این آزمایش میزان عملکرد کلیه های شما را اندازه گیری و مرحله بیماری کلیوی را مشخص می کند.

سونوگرافی یا توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن

سونوگرافی و سی تی اسکن تصاویر واضحی از کلیه ها و مجاری ادراری شما ایجاد می کند. این تصاویر به پزشک اجازه می دهد تا ببیند کلیه های شما خیلی کوچک یا بزرگ هستند. آنها همچنین می توانند هر گونه تومور یا مشکلات ساختاری را که ممکن است وجود داشته باشد را نشان دهند.

بیوپسی کلیه

در طول بیوپسی کلیه، پزشک در حالی که شما آرام هستید، تکه کوچکی از بافت را از کلیه شما برمی دارد. نمونه بافت می تواند به پزشک کمک کند تا نوع بیماری کلیوی شما و میزان آسیب را تعیین کند.

آزمایش ادرار

پزشک شما ممکن است برای آزمایش آلبومین از شما نمونه ادرار درخواست کند. آلبومین پروتئینی است که در صورت آسیب به کلیه ها می تواند به ادرار شما وارد شود.

آزمایش کراتینین خون

کراتینین یک محصول زائد است. هنگامی که کراتین (مولکول ذخیره شده در ماهیچه) تجزیه می شود، در خون آزاد می شود. اگر کلیه ها به درستی کار نکنند، سطح کراتینین در خون شما افزایش می یابد.

بیماری کلیوی چگونه درمان می شود؟

درمان بیماری کلیوی معمولاً بر کنترل علت اصلی بیماری متمرکز است.  این بدان معنی است که پزشک به شما کمک می کند تا فشار خون، قند خون و سطح کلسترول خود را بهتر مدیریت کنید. آنها ممکن است از یک یا چند روش زیر برای درمان بیماری کلیوی استفاده کنند.

داروها

پزشک شما یا مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) مانند لیزینوپریل و رامی‌پریل، یا مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs) مانند ایربسارتان را تجویز می‌کند. این موارد داروهای فشار خون هستند که می توانند پیشرفت بیماری کلیوی را کاهش دهند. پزشک شما ممکن است این داروها را برای حفظ عملکرد کلیه تجویز کند، حتی اگر فشار خون بالا نداشته باشید.

همچنین ممکن است با داروهای کلسترول (مانند سیمواستاتین) درمان شوید. این داروها می توانند سطح کلسترول خون را کاهش داده و به حفظ سلامت کلیه ها کمک کنند. بسته به علائم شما، پزشک ممکن است داروهایی را برای تسکین تورم و درمان کم خونی (کاهش تعداد گلبول های قرمز خون) نیز تجویز کند.

تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی

ایجاد تغییرات در رژیم غذایی به اندازه مصرف دارو مهم است. داشتن یک سبک زندگی سالم می تواند به پیشگیری از بسیاری از علل زمینه ای بیماری کلیوی کمک کند. پزشک ممکن است به شما توصیه کند:

کنترل دیابت از طریق تزریق انسولین

کاهش مصرف کلسترول

کاهش مصرف نمک

شروع یک رژیم غذایی سالم برای قلب که شامل میوه های تازه، سبزیجات، غلات کامل و لبنیات کم چرب است.

اجتناب از مصرف الکل

ترک سیگار

افزایش فعالیت بدنی

کاهش وزن

دیالیز و بیماری کلیوی

دیالیز یک روش برای فیلتر کردن خون است. زمانی استفاده می‌شود که کلیه‌های فردی از کار افتاده یا نزدیک به نارسایی هستند. بسیاری از افراد مبتلا به بیماری کلیوی در مراحل پایانی باید به طور دائم یا تا زمانی که کلیه اهداکننده پیدا شود، دیالیز شوند.

دو نوع دیالیز وجود دارد: همودیالیز و دیالیز صفاقی.

همودیالیز

در همودیالیز، خون از طریق دستگاه خاصی پمپاژ می شود که مواد زائد و مایعات را فیلتر می کند. همودیالیز در منزل شما یا در بیمارستان یا مرکز دیالیز انجام می شود. اکثر افراد سه جلسه در هفته دارند که هر جلسه سه تا پنج ساعت طول می کشد. با این حال، همودیالیز را می توان در جلسات کوتاهتر و مکررتر نیز انجام داد.

چندین هفته قبل از شروع همودیالیز، اکثر افراد برای ایجاد فیستول شریانی وریدی (AV) جراحی می‌کنند. فیستول AV با اتصال یک شریان و یک سیاهرگ درست زیر پوست، معمولاً در ساعد ایجاد می‌شود. رگ خونی بزرگتر اجازه می دهد تا در طول درمان همودیالیز مقدار بیشتری از خون به طور مداوم در بدن جریان یابد. این بدان معناست که می توان خون بیشتری را فیلتر و تصفیه کرد. اگر شریان و ورید نتوانند به یکدیگر متصل شوند، ممکن است پیوند شریانی وریدی (یک لوله پلاستیکی حلقه دار) کاشته شود و برای همان هدف استفاده شود.

شایع ترین عوارض جانبی همودیالیز فشار خون پایین، گرفتگی عضلات و خارش است.

دیالیز صفاقی

در دیالیز صفاقی، صفاق (غشایی که دیواره شکم را می پوشاند) جای کلیه ها است. لوله ای کاشته می شود و برای پر کردن شکم با مایعی به نام دیالیز استفاده می شود. مواد زائد در خون از صفاق به دیالیز جریان می یابد. سپس ماده دیالیز از شکم تخلیه می شود.

دو شکل دیالیز صفاقی وجود دارد: دیالیز صفاقی سرپایی مداوم، که در آن شکم چندین بار در طول روز پر و تخلیه می شود، و دیالیز صفاقی مداوم به کمک چرخه، که از دستگاهی برای چرخاندن مایع به داخل و خارج از شکم در شب استفاده می کند.

شایع ترین عوارض جانبی دیالیز صفاقی، عفونت در حفره شکمی یا ناحیه ای است که لوله کاشته شده است. سایر عوارض جانبی ممکن است شامل افزایش وزن و فتق باشد. فتق زمانی است که روده از طریق یک نقطه ضعیف یا پارگی در دیواره پایین شکم فشار می آورد.

بیماری کلیوی به طور معمول پس از تشخیص از بین نمی رود. بهترین راه برای حفظ سلامت کلیه، داشتن یک سبک زندگی سالم و پیروی از توصیه های پزشک است. بیماری کلیوی می تواند با گذشت زمان بدتر شود. حتی ممکن است منجر به نارسایی کلیه شود. نارسایی کلیه در صورت عدم درمان می تواند خطری برای زندگی باشد.

نارسایی کلیه زمانی اتفاق می افتد که کلیه های شما به سختی کار می کنند یا اصلا کار نمی کنند. این با دیالیز کنترل می شود. دیالیز شامل استفاده از دستگاهی برای فیلتر کردن ضایعات خون شما است. در برخی موارد، پزشک ممکن است پیوند کلیه را توصیه کند.

چگونه می توان از بیماری کلیوی پیشگیری کرد؟

کنترل برخی از عوامل خطر بیماری کلیوی؛ مانند سن، نژاد یا سابقه خانوادگی؛ غیرممکن است. با این حال، اقداماتی وجود دارد که می توانید برای جلوگیری از بیماری کلیوی انجام دهید:

نوشیدن مقدار زیادی آب

اگر دیابت دارید قند خون را کنترل کنید

کنترل فشار خون

مصرف نمک را کاهش دهید

ترک سیگار

همیشه باید دستورالعمل های دوز داروهای بدون نسخه را دنبال کنید.  مصرف بیش از حد آسپرین  یا ایبوپروفن می تواند باعث آسیب کلیه شود. اگر دوزهای معمولی این داروها به طور موثر درد شما را کنترل نکرد، با پزشک خود تماس بگیرید.

آزمایش خون

از پزشک خود در مورد انجام آزمایش خون برای مشکلات کلیوی سوال کنید. مشکلات کلیوی معمولاً تا زمانی که پیشرفته‌تر نشده باشند، علائمی ایجاد نمی‌کنند. پنل متابولیک پایه (BMP) یک آزمایش خون استاندارد است که می تواند به عنوان بخشی از یک معاینه پزشکی معمول انجام شود. خون شما را از نظر کراتینین یا اوره بررسی می کند. این موارد مواد شیمیایی هستند که وقتی کلیه ها به درستی کار نمی کنند به خون نشت می کنند  BMP. می تواند مشکلات کلیوی را زود تشخیص دهد، زمانی که درمان آنها آسان تر است. اگر دیابت، بیماری قلبی یا فشار خون بالا دارید، باید سالانه آزمایش دهید.

محدود کردن غذاهای خاص

مواد شیمیایی مختلف در غذای شما می تواند سبب انواع خاصی از سنگ کلیه شود. این شامل:

سدیم بیش از حد

پروتئین حیوانی مانند گوشت گاو و مرغ

اسید سیتریک، موجود در مرکبات مانند پرتقال، لیمو و گریپ فروت

اگزالات، یک ماده شیمیایی موجود در چغندر، اسفناج، سیب زمینی شیرین و شکلات

قبل از مصرف مکمل کلسیم با پزشک خود صحبت کنید. برخی از مکمل های کلسیم با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط هستند.

توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

healthline