کیسه صفرا (Gallbladder یا cholecyst) بخشی از سیستم گوارشی بدن انسان است که نقش مهمی در هضم و گوارش چربی دارد. زمانی که غذای چرب مصرف می‌کنید، کیسه صفرا از طریق مجرای صفراوی، مایع صفرا را به سمت روده هدایت می‌کند. به این ترتیب ویتامین‌ها و مواد مغذی محلول در چربی‌ها پردازش می‌شوند. مطالعه این مقاله به شما کمک می‌کند تا بیشتر با عملکرد این بخش از دستگاه گوارش آشنا شوید؛ به خصوص اگر به دلیل بیماری‌هایی مانند سنگ کیسه صفرا مجبور به کوله سیستکتومی (cholecystectomy، خارج کردن کیسه صفرا از بدن) شده‌اید.

کیسه صفرا دقیقا کجا قرار دارد؟

کیسه صفرا اندامی کوچک و گلابی شکلی است که در زیر کبد و در سمت راست بالای شکم قرار دارد. این بخش از دستگاه گوارش به دلیل وجود مایع صفرا (مایع گوارشی تولید شده توسط کبد) سبز رنگ است. اندازه آن می‌تواند در افراد متفاوت باشد، همچنین عواملی مانند سن، رژیم غذایی و سلامت عمومی بدن باعث تغییر سایز آن می‌شوند. برای مثال پس از صرف غذا، کیسه صفرا می‌تواند با پر شدن از صفرا منبسط شود. برعکس، اگر این اندام به درستی کار نکند یا سنگ کیسه صفرا وجود داشته باشد، ممکن است در طول زمان اندازه آن کوچک شود. به طور کلی می‌توان گفت این اندام در بزرگسالان ۷.۵ تا ۱۰ سانتیمتر طول و حدود ۲.۵ سانتیمتر عرض دارد.

وظیفه کیسه صفرا چیست؟

کیسه صفرا چندین عملکرد مهم در فرآیند گوارش دارد که به‌طور عمده حول پردازش صفرا و مایع گوارشی تولید شده توسط کبد، متمرکز است. در ادامه مهم‌ترین وظایف این اندام گوارشی را مطالعه می‌کنید:

ذخیره صفرا

صفرا مایعی به رنگ زرد مایل به سبز است که توسط کبد تولید می‌شود. این مایع دارای ترکیباتی مانند آب، الکترولیت‌ها، نمک‌های صفراوی، کلسترول، بیلی‌روبین (bilirubin، ماده زائدی که از تجزیه گلبول‌های قرمز به دست می‌آید) و مولکول‌های آلی مختلف است. صفرا قبل از آزاد شدن در روده کوچک برای کمک به هضم در کیسه صفرا ذخیره می‌شود.

تشکیل سنگ‌های جامد در مجرای صفرا، باعث اختلال در عملکرد این اندام می‌شود. اگر به این بیماری مبتلا شده باشید با علائمی مانند درد شدید در ناحیه شکم، حالت تهوع و استفراغ مواجه می‌شوید. در چنین شرایطی لازم است حتما با فوق تخصص گوارش تهران مشورت کنید.

ترشح صفرا

هنگامی که غذای چرب می‌خورید، کیسه صفرا منقبض می‌شود و مایع صفراوی را از طریق مجرا‌های خود به سمت روده کوچک هدایت می‌کند. این فرآیند توسط هورمون‌ها و سیگنال‌هایی که وجود چربی‌ها در دستگاه گوارش را نشان می‌دهند، آغاز می‌شود.

نمک‌های صفراوی موجود در صفرا را به عنوان مواد شوینده در نظر بگیرید. آن‌ها مولکول‌های بزرگ چربی را به مولکول‌های کوچکتر تجزیه می‌کنند. این فرآیند امولسیون‌سازی (تبدیل مولکول‌های بزرگ به کوچک) سطح چربی‌ها را افزایش می‌دهد و در عین‌حال دسترسی به آنزیم‌ها برای هضم چربی‌ها را آسان‌تر می‌کند. لیپاز‌های یکی از این آنزیم‌ها هستند. آن‌ها چربی‌ها را به اسید‌های چرب و گلیسرول تجزیه می‌کنند. این مواد توسط روده کوچک جذب می‌شوند یا به عنوان منبع انرژی در بدن ذخیره خواهند شد.

مهمترین بیماری‌های کیسه صفرا چیست و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

سنگ کیسه صفرا (Gallstones)

سنگ‌های صفراوی ذرات جامدی هستند که در این اندام تشکیل می‌شوند. آن‌ها از نظر اندازه و ترکیب می‌توانند با هم متفاوت باشند. از رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به سنگ‌های کلسترولی و سنگ‌های رنگدانه‌ای اشاره کرد. این سنگ‌ها می‌توانند جریان صفرا را مسدود کنند و منجر به علائمی مانند درد‌های شدید شکم (biliary colic، کولیک صفراوی)، حالت تهوع، استفراغ و یرقان (biliary colic) شوند. در این شرایط حتما به کمک پزشک متخصص گوارش نیاز دارید.
گاهی اوقات برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت نوع ۲، می‌توانند روی عملکرد اندام‌های مختلف سیستم گوارشی مانند معده و کیسه صفرا تاثیر بگذارند. اگر چنین مشکلاتی داشته باشید در کنار پزشک گوارش لازم است با بهترین دکتر غدد تهران نیز ملاقات کنید.

کوله سیستیت (Cholecystitis)

در این بیماری کیسه صفرا دچار التهاب می‌شود. علت آن اغلب به مسدود شدن مجرای کیستیک توسط سنگ‌های صفراوی یا عفونت مربوط است. این بیماری می‌تواند منجر‌به درد‌های شکمی شدید، تب و حساسیت در ناحیه کیسه صفرا شود. کوله سیستیت حاد نیاز به مراقبت پزشکی دارد و ممکن است پزشک برداشتن کیسه صفرا را توصیه کند.

پولیپ‌های کیسه صفرا (Gallbladder Polyps)

پولیپ‌ها ضایعات هستند که روی پوشش داخلی کیسه صفرا ایجاد می‌شوند. در حالی که بیشتر پولیپ‌ها خوش خیم هستند، برخی می‌توانند پیش سرطانی یا سرطانی باشند. پولیپ‌های بزرگ‌تر یا آن‌هایی که مشکوک به‌نظر می‌رسند، نیاز به بررسی بیشتر دارند. اگر در این زمینه مشکلی دارید می‌توانید از طریق مشاوره آنلاین دکتر گوارش سوالات خود را از پزشک متخصص بپرسید.

سرطان کیسه صفرا (Gallbladder Cancer)

سرطان کیسه صفرا نادر، اما جدی است. بیماران اغلب در مراحل پیشرفته بیماری متوجه آن می‌شوند. علائم ممکن است شامل درد شکم، یرقان، کاهش وزن و مشکلات گوارشی باشد. پزشک با توجه به وضعیت بیمار از جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی برای درمان استفاده می‌کند.

آیا می‌توانید بدون کیسه صفرا زندگی کنید؟

کیسه صفرا یک اندام ضروری برای حفظ بقا نیست و برداشتن آن معمولا تاثیر قابل توجهی بر سلامت کلی شما ندارد. پس از برداشتن آن، کبد به تولید صفرا ادامه می‌دهد و این مایع به‌طور مستقیم به روده کوچک هدایت خواهد شد. در این شرایط تنها ذخیره و غلظت مایع صفراوی تحت تاثیر قرار می‌گیرد که می‌تواند منجر به تغییراتی در نحوه پردازش و جذب چربی‌ها در بدن شود. برخی افراد ممکن است پس از برداشتن این کیسه تغییراتی را در هضم و گوارش غذا‌ها تجربه کنند. این مشکل بیشتر در گوارش غذا‌های چرب وجود دارد. با این حال بدن به مرور زمان خود را با این تغییرات سازگار می‌کند.