گلوکوم چیست؟

گلوکوم یک بیماری چشمی است که سبب آسیب به عصبی بینایی می شود. عصب بینایی اطلاعات دیداری را از چشم به مغز می رساند.

آب سیاه معمولاً نتیجه فشار غیرعادی داخل چشم است. با گذشت زمان افزایش فشار می تواند بافت عصب بینایی را فرسایش و منجر به کاهش دادن بینایی یا حتی کوری شود. در صورت تشخیص زودهنگام ممکن است از کاهش بینایی بیشتر جلوگیری شود.

علائم گلوکوم چیست؟

رایج ترین نوع گلوکوم، گلوکوم زاویه باز اولیه (Primary open angel) است. هیچ علامت و نشانه ای جز از دست دادن تدریجی بینایی ندارد. به همین دلیل مهم است که سالانه معاینات چشم را انجام داده تا از هرگونه بینایی پیشگیری شود.

گلوکوم بسته با زاویه حاد که به آن گلوکوم با زاویه باریک نیز می گویند، یک اورژانس پزشکی است. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• درد شدید چشم
• حالت تهوع
• استفراغ
• قرمزی در چشم
• اختلالات ناگهانی بینایی
• دیدن حلقه های رنگی در اطراف چراغ ها
• تاری دید ناگهانی

همچنین ببینید:

فواید کمپرس سرد برای مشکلات چشم

علت ایجاد گلوکوم

پشت چشم به طور مداوم مایع شفافی به نام زلالیه ساخته می شود. همانطور که این مایع ساخته می شود، قسمت جلوی چشم پوشانده می شود. سپس از طریق کانال هایی در قرنیه و عنبیه از چشم خارج می شود. با مسدود شدن این کانال ها، فشار طبیعی در چشم که فشار داخل چشمی (IOP)  نامیده می شود، افزایش می یابد. با افزایش IOP، عصب بینایی نیز دچار آسیب می گردد. با پیشرفت آسیب به عصب، چشم بینایی خود را از دست می دهد.

علت افزایش فشار در چشم همچنان نامشخص است. با این حال پزشکان بر این باورند که یک یا چند مورد از عوامل زیر ممکن است نقش داشته باشند:

• افزایش قطره های چشمی گشاد کننده
• مسدود شدن مسیر تخلیه چشم
• داروها مانند کورتیکواستروئیدها
• جریان خون ضعیف یا کاهش یافته به عصب بینایی
• فشار خون بالا

انواع گلوکوم

پنج نوع اصلی گلوکوم وجود دارد، که عبارتند از:

گلوکوم زاویه باز (مزمن)

گلوکوم با زاویه باز یا مزمن علامتی جز از دست دادن تدریجی بینایی ندارد. این وضعیت و از دست دادن بینایی به قدری آهسته می باشد که قبل از بروز علائم دیگر، بینایی آسیب جبران ناپذیری را شامل می شود. بر اساس موسسه ملی چشم (NEI)، این نوع رایج ترین نوع گلوکوم به شمار می رود.

گلوکوم زاویه بسته (حاد)

اگر جریان مایع زلالیه به طور ناگهانی مسدود شود، تجمع سریع مایعات باعث افزایش شدید، سریع و دردناک فشار می شود. گلوکوم زاویه بسته یک وضعیت اورژانسی است. در صورت بروز علائمی مانند درد شدید، حالت تهوع و تاری دید، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.

گلوکوم مادرزادی

کودکانی که با گلوکوم مادرزادی متولد می شوند، دارای نقص در زاویه چشم هستند که باعث کند شدن یا جلوگیری از تخلیه طبیعی مایعات می شود. گلوکوم مادرزادی معمولاً با علائمی مانند کدر شدن چشم، اشک زیاد یا حساسیت به نور همراه است. گلوکوم مادرزادی به طور وراثتی ایجاد می شود.

گلوکوم ثانویه

گلوکوم ثانویه اغلب یک عارضه جانبی آسیب یا بیماری دیگر چشمی مانند آب مروارید یا تومورهای چشمی است. داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها نیز ممکن است باعث این نوع وضعیت شوند. به ندرت، جراحی چشم می تواند باعث گلوکوم ثانویه شود.

گلوکوم تنش طبیعی یا کم فشار (Normal Tension)

در برخی موارد افراد بدون افزایش فشار چشم دچار آسیب عصب بینایی می شوند. علت این موضوع مشخص نیست. اما حساسیت شدید یا عدم جریان خون به عصب بینایی ممکن است یکی از عوامل این نوع گلوکوم باشد.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به گلوکوم هستند؟

بر اساس سازمان بهداشت جهانی (WHO)، گلوکوم دومین عامل اصلی نابینایی در سراسر جهان محسوب می شود. عوامل خطر برای گلوکوم عبارتند از:

سن

طبق هشدار NEIT ؛ افراد با سن بیش از 60 سال در معرض افزایش خطر ابتلا به گلوکوم می باشند. در اغلب افراد آفریقایی-آمریکایی، خطر ابتلا به این بیماری از سن 40 سالگی شروع می شود.

نژاد

آفریقایی-آمریکایی ها به طور قابل توجهی بیشتر در معرض ابتلا به گلوکوم هستند. افراد آسیایی بیشتر در معرض خطر ابتلا به گلوکوم با زاویه بسته هستند و افراد ژاپنی اغلب در معرض خطر ابتلا به گلوکوم با فشار پایین هستند.

مشکلات چشمی

التهاب مزمن چشم و قرنیه نازک می تواند منجر به افزایش فشار در چشم شود. آسیب فیزیکی یا ضربه به چشم می تواند باعث افزایش فشار چشم شود.

سابقه خانوادگی

برخی انواع گلوکوم ممکن است در خانواده ها ایجاد شود. اگر والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ شما مبتلا به گلوکوم با زاویه باز بودند، شما نیز در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید.

بیماری ها

افراد مبتلا به دیابت، فشار خون بالا و بیماری قلبی در معرض افزایش خطر ابتلا به گلوکوم هستند.

داروهای خاص

استفاده از کورتیکواستروئیدها برای مدت طولانی ممکن است خطر ابتلا به گلوکوم ثانویه را افزایش دهد.

گلوکوم چگونه تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص گلوکوم، چشم پزشک یک معاینه جامع چشم انجام می دهد. آنها علائم بیماری از جمله از دست دادن بافت عصبی را بررسی می کنند. همچنین ممکن است از یک یا چند آزمایش و روش زیر استفاده کنند:

تاریخچه پزشکی دقیق

پزشک باید هرگونه علائمی که تجربه کرده اید، سابقه خانوادگی و هر بیماری خاص را مورد بررسی قرار دهد. آنها همچنین سایر شرایط سلامتی مانند دیابت یا فشار خون بالا را که ممکن است بر سلامت چشم تأثیر بگذارد، مورد ارزیابی قرار دهد.

تست تونومتری(Tonometry Test)

این دسته از تست ها فشار داخلی چشم را اندازه گیری می کنند.

تست پچیمتری (Pachymetry Test)

افراد با قرنیه نازک، بیشتر در معرض خطر ابتلا به گلوکوم هستند. با آزمایش پچیمتری (اندازه ضخامت قرنیه) میزان نازک بودن قرنیه مشخص می شود.

تست پریمتری (Perimetry Test )

این آزمایش که به عنوان آزمایش میدان بینایی نیز شناخته می‌شود، می‌تواند با اندازه‌گیری بینایی محیطی یا جانبی و دید مرکزی، تاثیر گلوکوم بر بینایی را مشخص کند.

نظارت بر عصب بینایی

در حالی که پزشک تغییرات تدریجی بینایی را کنترل می کند، ممکن است از عصب بینایی عکس گرفته شود تا به طور همزمان یک مقایسه کلی داشته باشد.

گلوکوم چگونه درمان می شود؟

هدف از درمان گلوکوم کاهش IOP برای جلوگیری از کاهش بینایی اضافی است. به طور معمول پزشک درمان را با قطره های چشمی شروع می کند. در صورت عدم درمان؛ پزشک ممکن است یکی از درمان های زیر را پیشنهاد کند:

داروها

چندین دارو برای کاهش IOP در دسترس هستند. این داروها به صورت قطره چشمی یا قرص می باشند، اما قطره ها بیشتر رایج هستند. پزشک ممکن است یک یا ترکیبی از این موارد را تجویز کند.

عمل جراحی

با مسدود شدن کانال فشار چشم نیز افزایش می یابد، پزشک در این شرایط جراحی را برای ایجاد مسیر تخلیه مایع یا تخریب بافت‌هایی که عامل افزایش مایعات هستند، پیشنهاد می کند.

درمان گلوکوم زاویه بسته متفاوت است. این نوع گلوکوم یک اورژانس پزشکی است که نیاز به درمان فوری برای کاهش فشار چشم دارد. معمولاً ابتدا از داروها استفاده می شود، اما ممکن است موفقیت آمیز نباشد. یک روش لیزری به نام ایریدوتومی محیطی لیزری نیز ممکن است انجام شود. این روش سوراخ های کوچکی در عنبیه ایجاد می کند تا امکان افزایش حرکت مایع را فراهم سازد.

آیا فرد مبتلا به گلوکوم دچار نابینایی می شود؟

اگر بتوان افزایش فشار داخل چشم را متوقف کرد و فشار را به حالت عادی بازگرداند، از دست دادن بینایی می‌تواند کاهش یا حتی متوقف شود. با این حال از آنجایی که هیچ درمانی برای گلوکوم وجود ندارد، جهت تنظیم فشار داخل چشم تا همیشه به درمان نیاز خواهد بود. متأسفانه بینایی از دست رفته در نتیجه گلوکوم قابل برگشت نیست.

همچنین ببینید:

۵ مورد از بدترین مشکلات چشمی!

آیا گلوکوم قابل پیشگیری است؟

گلوکوم قابل پیشگیری نیست، اما همچنان تشخیص زودهنگام مهم بوده تا از تشدید وضعیت جلوگیری شود. بهترین روش برای تشخیص زودهنگام هر نوع گلوکوم، مراجعه به متخصص است. آزمایش‌های ساده‌ای که در طول معاینات چشم انجام می‌شوند، ممکن است بتوانند آسیب ناشی از گلوکوم را قبل از پیشرفت و شروع کاهش بینایی تشخیص دهند.

توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

healthline