ویتامین B12

ویتامین B12 یک ماده مغذی ضروری است که بدن برای فرآیندهایی مانند سنتز DNA ، تولید انرژی و عملکرد سیستم عصبی مرکزی به آن نیاز دارد.

اگرچه این ویتامین در بسیاری از غذاها یافت می شود، کمبود B12 نسبتاً رایج است. این موضوع اغلب به دلیل مصرف محدود مواد غذایی، سوء جذب، برخی شرایط پزشکی یا استفاده از داروهایی است که سبب کاهش سطح سرمی B12 می شوند.

مطالعات نشان می دهد که تا 20٪ از افراد با سن بیش از 60 سال در ایالات متحده و بریتانیا دچار کمبود این ویتامین هستند.

سطوح B12 بالای 300 پیکوگرم نرمال، سطوح 200-300 پیکوگرم مرزی و سطوح زیر 200 پیکوگرم کمبود در نظر گرفته می‌شوند.

از آنجایی که توانایی جذب B12 از غذا با افزایش سن کاهش می یابد، کمبود آن در افراد مسن بیشتر رایج است. با این حال این بدان معنا نیست که کودکان و افراد بزرگسال، از جمله زنان باردار و شیرده نمی توانند دچار کمبود B12 شوند.

متأسفانه کمبود B12 اغلب نادیده گرفته شده و به اشتباه تشخیص داده می شود. اغلب به دلیل بررسی های آزمایشگاهی ناکافی است؛ یا به این دلیل که علائم به تنهایی مختص کمبود ویتامین B12 نیستند.

در صورت مشکوک بودن به کمبود B12 ، باید به متخصص مراجعه کنید.

همچنین ببینید:

چیزهایی که باید در مورد ویتامین B-12 بدانید!

چند مورد از رایج ترین علائم گزارش شده مربوط به کمبود B12 و نحوه تشخیص و درمان:

1_ احساس خستگی

اگر دچار کمبود B12 هستید، یکی از علائم آن می تواند احساس خستگی باشد.

سلول های بدن شما برای عملکرد صحیح به B12 نیاز دارند. به این ترتیب داشتن سطوح ناکافی B12 می تواند تولید طبیعی گلبول های قرمز خون را کاهش دهد، که در نتیجه انتقال اکسیژن به بافت ها مختل می گردد.

به طور خاص، کمبود B12 یا فولات می تواند باعث کم خونی مگالوبلاستیک شود. این وضعیت منجر به تشکیل گلبول های قرمز بزرگ، غیر طبیعی و نابالغ و اختلال در سنتز DNA می شود.

وقتی بدن شما گلبول‌های قرمز سالم کافی برای انتقال اکسیژن به بافت‌ها ندارد، احساس ضعف و خستگی خواهید کرد.

کمبود B12 سبب احساس خستگی و ضعف می شود، حتی زمانی که سطح B12 در محدوده یا در حد پایین در نظر گرفته شود.

2_ پوست رنگ پریده یا زرد

یکی دیگر از علائمی که می تواند نشان دهنده کمبود B12 باشد، رنگ پریدگی یا زردی پوست است.

مانند بیماری به نام کم خونی فقر آهن، کم خونی مرتبط با کمبود B12 ممکن است به دلیل فقدان گلبول های قرمز کاملا بالغ و سالم در بدن، پوست شما را رنگ پریده نشان دهد.

کمبود B12 همچنین باعث بیماری به نام یرقان می شود که در این صورت پوست و سفیدی چشم رنگ زرد به خود می گیرند.

این رنگ به دلیل سطوح بالای بیلی روبین ایجاد می شود، یک محصول زائد که وقتی بدن شما گلبول های قرمز را تجزیه می کند ایجاد می شود.

3_ سردرد

کمبود B12 منجر به عوارض عصبی از جمله سردرد می شود. در واقع سردرد یکی از رایج ترین علائم گزارش شده مربوط به کمبود B12 در بزرگسالان و کودکان است.

برخی از مطالعات نشان داده اند افرادی که اغلب انواع خاصی از سردردها را دارند، به احتمال زیاد سطح B12 پایینی دارند.

یک مطالعه در سال 2019 با 140 نفر، که نیمی از آنها مبتلا به میگرن بودند، نشان داد که سطح B12 خون در شرکت کنندگان مبتلا به میگرن در مقایسه با شرکت کنندگان بدون سابقه میگرن به طور قابل توجهی کمتر بود.

این مطالعه همچنین نشان داد افرادی که بالاترین سطح B12 را داشتند در مقایسه با شرکت‌کنندگانی که پایین‌ترین سطح B12 را داشتند، 80 درصد کمتر در معرض ابتلا به میگرن بودند.

تحقیقات به بررسی اینکه آیا درمان با B12 ممکن است علائم سردرد میگرنی را در برخی افراد بهبود بخشد، ادامه دارد.

4_  علائم افسردگی

B12 برای عملکرد صحیح سیستم عصبی مرکزی ضروری است و کمبود این ماده مغذی می تواند بر سلامت روان شما تأثیر بگذارد.

به طور خاص کمبود B12 با خطر بیشتر ابتلا به افسردگی مرتبط است.

داشتن سطوح پایین B12 می تواند باعث افزایش سطح اسید آمینه حاوی گوگرد به نام هموسیستئین شود. به نوبه خود این ممکن است با افزایش استرس اکسیداتیو، آسیب DNA و مرگ سلولی در بدن سبب ایجاد افسردگی گردد.

مطالعه‌ای در سال 2020 با 132 کودک و نوجوان، 89 نفر مبتلا به افسردگی و 43 نفر بدون افسردگی، نشان داد که شرکت‌کنندگان مبتلا به افسردگی در مقایسه با افراد بدون افسردگی، سطح B12 کمتر و سطوح بالاتری از هموسیستئین داشتند.

علاوه بر علائم افسردگی، سطوح پایین یا کمبود B12 ممکن است منجر به سایر شرایط روانی، از جمله روان پریشی و مشکلات رفتاری شود.

5_ مشکلات گوارشی

کمبود B12 ممکن است باعث اسهال، حالت تهوع، یبوست، نفخ، گاز و سایر علائم گوارشی شود.

این مسائل می تواند افراد بزرگسال و کودکان را تحت تأثیر قرار دهد.

البته به خاطر داشته باشید که بسیاری از این علائم غیراختصاصی هستند و ممکن است در اثر عوامل دیگری ایجاد شوند. به عنوان مثال عدم تحمل غذایی، داروها و عفونت ها همگی می توانند منجر به اسهال شوند.

6_ مشکل در تمرکز و اختلال ذهنی

از آنجایی که کمبود B12 بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر منفی می‌گذارد، افرادی که سطح B12 پایین یا کمبود آن را دارند ممکن است مشکل در تمرکز و اختلالات ذهنی داشته باشند.

افراد مسن بیشتر در معرض خطر این عوارض جانبی هستند زیرا خطر کمبود B12 با افزایش سن افزایش می یابد.

بسیاری از مطالعات سطوح پایین B12 را با بدتر شدن عملکرد ذهنی در سالمندان مرتبط دانسته‌اند.

خوشبختانه مطالعات نشان می دهد که اختلالات ذهنی مربوط به سطوح پایین B12 می تواند با درمان B12 بهبود یابد.

به عنوان مثال یک مطالعه در سال 2020 به 202 نفر با اختلالات ذهنی خفیف و سطوح پایین B12 و سطوح هموسیستئین بالا B12 درمان جایگزین را به مدت 3 ماه انجام داد.

پس از درمان، 84٪ از شرکت کنندگان بهبود قابل توجهی در علائم، مانند تمرکز ضعیف، کاهش حافظه و فراموشی گزارش کردند.

7_ درد و التهاب دهان و زبان

گلوسیت یک اصطلاح پزشکی است که به زبان ملتهب، قرمز و دردناک اشاره دارد. این موضوع می تواند ناشی از کمبود B12 باشد.

در افراد مبتلا به این کمبود، گلوسیت می تواند در کنار استوماتیت ظاهر شود که با زخم و التهاب در دهان مشخص می گردد.

اگرچه گلوسیت و استوماتیت در افراد مبتلا به کم خونی ناشی از کمبود  B12 رایج است، اما می توانند بدون کم خونی و نشانه ای از کمبود اولیه B12  رخ دهند.

همانطور که گفته شد، گلوسیت همچنین می تواند ناشی از کمبود سایر مواد مغذی مانند فولات، ریبوفلاوین (B2) و نیاسین (B3) باشد.

8_ پارستزی در دست و پا

پارستزی یک اصطلاح پزشکی است که به احساس سوزش در نواحی خاصی از بدن مانند دست ها و پاها اشاره دارد.

بسیاری از بزرگسالان و کودکانی که کمبود B12 دارند، دچار پارستزی می باشند.

متأسفانه، این علامت کمبود B12 با علائم مربوط به نوروپاتی دیابتی همپوشانی دارد آسیب عصبی ناشی از قند خون بالا که می تواند باعث درد و بی حسی در اندام ها شود.

افراد مبتلا به دیابت که متفورمین مصرف می کنند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کمبود B12 هستند، زیرا این دارو می تواند جذب ویتامین B12 را در بدن کاهش دهد.

بنابراین، کمبود B12 می تواند به اشتباه به عنوان نوروپاتی محیطی در افراد مبتلا به دیابت تشخیص داده شود. در نتیجه بسیاری از کارشناسان توصیه می کنند افرادی که به طور مکرر متفورمین مصرف می کنند، از نظر کمبود ویتامین B12 غربالگری شوند.

9_ سایر علائم و نشانه های کمبود B12

همچنین ببینید:

بررسی کم خونی به دلیل کمبود ویتامین B12 یا فولات

علاوه بر علائم بالا، کمبود B12 ممکن است منجر به موارد زیر شود:

گرفتگی عضلات و ضعف عضلانی 

کمبود B12 بر عملکرد اعصاب حرکتی و حسی تأثیر منفی می گذارد، که می تواند باعث گرفتگی و ضعف عضلانی شود.

اختلال در هماهنگی آتاکسی یا اختلال در تعادل و هماهنگی

 یک علامت عصبی است که می تواند ناشی از کمبود B12 باشد. به این ترتیب فرد با کمبود B12 ممکن است در راه رفتن و حفظ تعادل مشکل داشته باشد.

اختلال در نعوظ

 مردان مبتلا به کمبود B12 ممکن است اختلال نعوظ را در نتیجه افزایش سطح هموسیستئین در بدن داشته باشند.

اختلالات بینایی

 کمبود B12 ممکن است باعث اختلال در بینایی شود.

کمبود B12 چگونه شناسایی و درمان می شود؟

از آنجایی که علائم کمبود ویتامین B12 مختص این بیماری نیست، ممکن است تشخیص داده نشود یا اشتباه تشخیص داده شود.

در صورت داشتن هر یک از علائم بالا، باید به پزشک مراجعه کنید.

کمبود ویتامین B12 در گروه های زیر رایج است:

• پیروی کردن از یک رژیم غذایی محدود مانند رژیم گیاهخواری
• داشتن سن بیش از 60 سال
• افراد باردار یا شیرده
• داشتن نوعی بیماری که سبب کاهش سطح B12 می شود
• استفاده از داروهای کاهش دهنده B12 مانند متفورمین یا مهارکننده های پمپ پروتون

پزشک می تواند با تجویز آزمایش خون، کمبود B12 را رد کند.

این تست ها می تواند شامل:

• سطوح B12
• سطح فولات
• شمارش کامل خون (CBC)
• سطوح متیل مالونیک اسید (MMA)
• سطح هموسیستئین

اگر دارای سطح پایین B12 باشید، متخصص مناسب ترین درمان را توصیه می کند. ممکن است شامل تزریق B12، مکمل‌های خوراکی B12  باشد.

تزریق B12 به طور کلی برای افرادی توصیه می شود که نمی توانند به درستی B12 را از غذا یا مکمل ها جذب کنند، مانند افرادی که تحت عمل جراحی بای پس معده قرار گرفته اند.

مکمل‌ها و تزریق‌های B12 حتی در دوزهای زیاد، ایمن در نظر گرفته می‌شوند.

نتیجه کلی

کمبود B12 می تواند علائم مختلفی از جمله خستگی، سردرد، افسردگی، رنگ پریدگی یا زردی پوست، اختلالات ذهنی و درد و التهاب در دهان و زبان را ایجاد کند.

در صورت داشتن هر یک از علائم بالا، باید به پزشک مراجعه نمایید تا آزمایش انجام داده و درمان مناسب را دریافت کنید.

توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

healthline