هیدرونفروز مساله ای در دستگاه ادراری است که در آن یک یا هر دو کلیه متورم می شوند. این امر به این خاطر اتفاق میفتد که ادرار به طور کامل از بدن خارج نمی شود. علائم ممکن است شامل درد ناگهانی یا شدید در پشت یا پهلو ، استفراغ ، ادرار دردناک ، وجود خون در ادرار و ضعف و تب به دلیل عفونت دستگاه ادراری باشد. روش های مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارند که هر کدام با توجه به علت اصلی بروز این مساله مورد استفاده قررا می گیرند.

هیدرونفروز چیست؟

هیدرونفروز بیماری است که در آن یک یا هر دو کلیه به دلیل تخلیه ناقص مجاری ادراری متورم می شوند. این مشکل می تواند ناگهانی یا مزمن ، جزئی یا شدید ، یک طرفه یا دو طرفه باشد. می تواند در هر جای دستگاه ادراری از دهانه کلیه به حالب (محل تخلیه کلیه به مثانه) ، مثانه و مجرای ادرار (محل تخلیه مثانه) ایجاد شود. وجود مشکل در هر یک از این ساختار ها ممکن است باعث عدم تخلیه کامل سیستم ادراری و تجمع مایع ادرار  و ایجاد فشار شود.

همچنین ببینید:

بیوپسی کلیه چیست؟

اگر فقط یکی از کلیه ها تحت تأثیر قرار گیرد ، این بیماری هیدرونفروز یک طرفه نامیده می شود. اگر هر دو کلیه تحت تأثیر قرار بگیرند ، به آن هیدرونفروز دو طرفه می گویند.

هیدرونفروز ممکن است منجر به کاهش عملکرد موثر کلیه شود. اگر بلافاصله درمان نشود ، ممکن است آسیب دائمی آن به کلیه یا کلیه ها منجر شود که این مشکل در نهایت باعث نارسایی کلیه می شود.

چه کسی دچار هیدرونفروز می شود؟

هیدرونفروز ممکن است در افراد در هر گروه سنی رخ دهد. در کودکان اغلب به دلیل تغییرات ساختاری بدن (ناهنجاری های آناتومیک) موجود از بدو تولد یا قبل از آن بروز خواهد کرد. در جوانان ، اغلب به دلیل وجود سنگ کلیه ایجاد خواهد شد.

علت هیدرونفروز چیست؟

در بزرگسالان ، شرایطی که اغلب باعث ایجاد هیدرونفروز می شوند عبارتند از:

سنگ کلیه: سنگ هایی که ممکن است در کلیه ها یا مجاری ادراری به وجود بیایند.

سرطان: تومور های مثانه ، غده پروستات ، رحم یا سایر اندام هایی که بخشی از مجاری ادراری یا نزدیک آن هستند ممکن است انسدادهایی را ایجاد کنند که این انسدادها جریان ادرار را مختل میکنند.

هیپرپلازی خوش خیم پروستات یا (BPH):  بزرگ شدن غده پروستات در مردان می تواند باعث فشار بر مجرای ادرار شود ، یعنی باعث فشار بر لوله ای که ادرار قبل از خارج شدن از بدن از آن عبور می کند.

داشتن لخته خون: لخته خون می تواند در کلیه یا حالب ایجاد شود.

باریک شدن یا تنگی مجاری ادرار: این باریک شدن می تواند به دلیل آسیب ، عفونت ، نقص مادرزادی یا جراحی باشد.

مشکلات عصبی یا عضلانی: این مشکلات می توانند کلیه ها یا حالب ها را تحت تأثیر قرار دهند ، مانند ابتلا به دیابت شیرین.

احتباس ادرار: به دلیل عدم توانایی تخلیه مثانه ، ممکن است ادرار در داخل بدن نگه داشته شود.

ریفلاکس وزیکویورترال: این ریفلاکس در واقع مشکلی است که در آن ادرار از مثانه به سمت عقب و به کلیه ها جریان می یابد.

در زنان ، هیدرونفروز ممکن است در نتیجه موارد زیر ایجاد شود:

بارداری: ممکن است در بارداری با بزرگ شدن رحم ، رحم به حالب فشار وارد کند و در نتیجه مسیر جریان ادرار را مسدود کند.

افتادگی رحم: افتادگی رحم حالتی است که در آن رحم پایین آمده یا از وضعیت طبیعی خود خارج می شود.

سیستوسل (افتادگی مثانه): این حالت در واقع در پی وضعیتی به وجود می آید که در آن دیواره بین مثانه و واژن فرد ضعیف می شود و در نتیجه باعث می شود مثانه به سمت داخل واژن پایین بیاید.

علائم هیدرونفروز چیست؟

علائم هیدرونفروز معمولاً به علت آن بستگی دارد. اغلب هیچ علائمی وجود ندارد. اما در صورت بروز علائم ، علائم می توانند شامل موارد زیر شوند:

درد ناگهانی یا شدید در پشت یا پهلو

حالت تهوع

استفراغ

ادرار مکرر یا دردناک

وجود خون در ادرار

احساس ضعف

تب به دلیل وجود عفونت ادراری

ممکن است میزان خروج ادرار کاهش یابد

چگونه هیدرونفروز تشخیص داده می شود؟

معاینه فیزیکی: پزشک در مورد علائمی که دارید از شما سوال می کند و ناحیه نزدیک کلیه و مثانه را از نظر وجود حساسیت یا تورم بررسی می کند. پزشک ممکن است در مورد سابقه پزشکی شما و سابقه پزشکی خانواده شما نیز سوالاتی بپرسد. پزشک شما به دنبال تورم در ناحیه‌ی لگن خواهد بود. برای تشخیص بزرگ شدن پروستات ممکن است لازم باشد مردان تحت معاینه مقعدی قرار بگیرند. زنان ممکن است برای بررسی اینکه آیا رحم یا تخمدان ها مشکلی دارند یا خیر ، نیاز به معاینه لگنی داشته باشند.

آزمایش ادرار: یک نمونه ادرار جمع آوری و در آزمایشگاه مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد تا خون ، بلورهای سنگ یا هرگونه عفونت و باکتری در صورت وجود تشخیص داده شوند.

آزمایش خون: برای تعیین وجود عفونت ممکن است شمارش کامل اجزای خونی انجام شود. ممکن است آزمایش عملکرد کلیه شامل کراتینین ، GFR و نیتروژن اوره خون (BUN) نیز انجام شود.

روش های تصویربرداری: آزمایش اصلی که با تصویربرداری ممکن است انجام شود سونوگرافی است. این روش به تابش اشعه نیازی ندارد. البته سی تی اسکن یا MRI نیز ممکن است لازم باشد.

هیدرونفروز چگونه درمان می شود؟

هدف از این درمان بازگرداندن جریان ادرار از کلیه به مثانه و خارج از بدن و کاهش تورم و فشار ناشی از تجمع ادرار است. درمان بستگی به شرایط زمینه ای و در واقع علت ابتلا دارد. شما باید گزینه های درمان را با پزشک خود بررسی کنید.

اگر هیدرونفروز حاد یا ناگهانی باشد ، ممکن است یک استنت یا لوله نرم (لوله نفروستومی) از طریق پوست به کلیه وارد شود تا ادرار اضافی تخلیه شود. یک لوله پلاستیکی نرم به نام استنت حالب ممکن است توسط یک متخصص ارولوژی در طی سیستوسکوپی بین کلیه و مثانه قرار گیرد تا مایعات اضافی تخلیه شوند .

همچنین ببینید:

تفسیر آزمایش کراتینین سرم و مقدار طبیعی آن

اگر هیدرونفروز ناشی از سنگ در کلیه ها یا حالب ها باشد ، گزینه های درمانی ممکن است شامل موارد زیر بشوند:

شوک با امواج لیتوتریپسی: این روش متداول ترین روش برای درمان سنگ کلیه است. امواج پرانرژی توسط دستگاهی در خارج ساطع می شوند تا سنگ ها را به صورت گرد و یا قطعات کوچکتر در آورند تا بتوانند از بدن خارج شوند .

ادراروسکوپی: ممکن است با ابزار های خاص یک لوله نازک در مجرای ادرار قرار داده شود تا پزشک بتواند سنگ ها را شکسته و خارج کند. این روش اغلب برای سنگ های مثانه یا نیمه پایینی حالب استفاده می شود. برای تجزیه سنگ ها ممکن است از اورتروسکوپی در ترکیب با تکنیک های دیگر مانند لیزر پالسی یا لیتوتریپسی الکترو هیدرولیک استفاده شود. این روش انتخابی برای زنان باردار ، بیماران مبتلا به اختلالات انعقادی خون و کسانی که دچار چاقی هستند ، می باشد.

جراحی: وقتی سنگ کلیه بسیار بزرگ باشد یا شکستن آن دشوار باشد ، ممکن است مجبور به جراحی شوید. همچنین ، ممکن است در موارد وجود تومور یا وجود دیگر انسداد ها نیز به جراحی نیاز داشته باشید .

دارو هایی که برای درمان هیدرونفروز استفاده می شوند :

آنتی بیوتیک ها ممکن است برای جلوگیری یا درمان عفونت های دستگاه ادراری تجویز شوند. ممکن است پزشک برای شما آنتی بیوتیک تجویز کند. این داروها  به شما کمک می کنند تا دچار عفونت کلیه نشوید .

برای تسکین درد ممکن است از داروهای ضد درد استفاده شود. با مصرف این داروها درد ناشی از ورم کاهش میابد .

چگونه می توانم از ابتلا به هیدرونفروز جلوگیری کنم ؟

از آنجا که هیدرونفروز به علت وجود یک بیماری زمینه ای ایجاد می شود ، پیشگیری از این بیماری به جلوگیری از ابتلا به دلایل زمینه ای آن یا درمان سریع آن ها بستگی دارد. به عنوان مثال ، ممکن است با مراجعه به یک کلینیک برای بررسی دلیل به وجود آمدن علت سنگ ها و شروع درمان برای جلوگیری از عود و یا تکرار ایجاد آنها، احتمال ایجاد دوباره ی سنگ کلیه و در نتیجه احتمال ابتلا به هیدرونفروز نیز کاهش یابد.

در صورت احساس درد شدید در پهلو یا شکم و استفراغ یا تب ، بلافاصله به دنبال درمان خود باشید .

در دراز مدت این مساله چه پیامد هایی خواهد داشت ؟

اگر زود درمان شوید ، چشم انداز شما خوب است. رفع انسداد برای بازگشت کلیه به عملکرد طبیعی ضروری است . اگر هیدرونفروز شما نیاز به جراحی داشته باشد ، میزان موفقیت در بهبودی کامل ۹۵ درصد تخمین زده می شود .

سوال:

چه کسی بیشتر در معرض خطر ابتلا به هیدرونفروز قرار دارد؟

پاسخ:

چندین گروه از افراد وجود دارند که بیشتر در معرض خطر ابتلا به هیدرونفروز می باشند. این گروه ها شامل:

زنان باردار ، به دلیل بزرگ شدن رحم که ممکن است در نهایت به حالب ها فشار وارد کند .

مردان بالای ۵۰  سال ، به دلیل بزرگ شدن پروستات یا ابتلا به سرطان پروستات .

زنانی که ارتباط های جنسی زیادی دارند، این زنان به دلیل خطر ابتلا به عفونت های مکرر مجاری ادراری بیشتر در معرض ابتلا به بیماری هستند .

افرادی که به طور مکرر مستعد ابتلا به سنگ های کلیه هستند .

توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

my.clevelandclinic

healthline