عوامل تشکیل سنگ کیسه صفرا

سنگ های صفراوی سنگ هایی هستند که با رسوب برخی مواد در کیسه صفرا یا مجرای صفراوی ایجاد می شوند.

کیسه صفرا، کیسه ای کوچک است که در سمت راست بدن و در سطح زیرین لوب چهارم کبد قرار دارد. برخی از مواد شیمیایی موجود در کیسه صفرا به یک سنگ بزرگ یا چند سنگ کوچک تبدیل می شوند.

علائم سنگ صفرا

اکثر افراد مبتلا به سنگ صفرا هیچ علائمی ندارند؛ این به این دلیل است که سنگ ها در کیسه صفرا باقی می مانند و مشکلی ایجاد نمی کنند.

با این حال، گاهی اوقات سنگ صفرا ممکن است منجر به کوله سیستیت یا التهاب کیسه صفرا شود.

علامت اولیه دردی است که به طور ناگهانی ایجاد شده و به سرعت تشدید می یابد. این درد ممکن است در سمت راست بدن، رخ دهد.

علائم دیگر عبارتند از:

• حالت تهوع
• استفراغ
• تعریق

درمان سنگ صفرا

پزشکان تنها زمانی سنگ‌های صفراوی را درمان می‌کنند که باعث التهاب کیسه صفرا و انسداد مجاری صفراوی شده یا از مجاری صفراوی به روده‌ها منتقل شده باشند.

درمان های سنگ صفرا عبارتند از:

کوله سیستکتومی

کوله سیستکتومی به معنای برداشتن کیسه صفرا با جراحی است؛ که معمولا با جراحی لاپاراسکوپی انجام می شود. جراحی لاپاراسکوپی برای حدود 10 درصد از افراد که نیاز به کوله سیستکتومی باز دارند امکان پذیر نیست.

برای اغلب افرادی که تحت کوله سیستکتومی قرار می گیرند، سنگ صفرا در عرض یک سال تشدید می یابد. برای جلوگیری از این موضوع پزشکان به بسیاری از افراد مبتلا به سنگ صفرا اورسودزوکسی کولیک اسید، اسید موجود در صفرا، می دهند.

همچنین ببینید:

انسداد صفراوی چیست؟

اورسودزوکسی کولیک اسید

اورسودزوکسی کولیک اسید میزان کلسترول صفرا و احتمال تشکیل سنگ را کاهش می دهد.

اگر سنگ صفرا از کلسترول ساخته شده باشد، گاهی اوقات می تواند به آرامی با اورسودزوکسی کولیک اسید حل شود. این نوع درمان که به عنوان انحلال شناخته می شود، ممکن است تا 24 ماه زمان ببرد تا موثر واقع گردد. این روش به اندازه جراحی موثر نیست، اما گاهی اوقات تنها گزینه برای افرادی است که نمی توانند بیهوشی عمومی انجام دهند.

کلانژیوپانکراتوگرافی آندوسکوپی رتروگراد

هنگامی که فرد مبتلا به سنگ کیسه صفرا نمی تواند جراحی یا اورسودزوکسی کولیک اسید انجام دهد، ممکن است تحت کلانژیوپانکراتوگرافی آندوسکوپی رتروگراد (ERCP) قرار گیرد که به بی حسی موضعی نیاز دارد.

دستگاه سنگ شکن

پزشک امواج شوک اولتراسونیک را به سمت سنگ‌های صفراوی هدف قرار می‌دهد تا سنگ‌های صفراوی را بشکند. اگر سنگ‌های صفراوی به اندازه کافی کوچک شوند، می‌توانند از طریق دفع خارج شوند. این نوع درمان غیر معمول است و تنها زمانی استفاده می شود که میزان سنگ های صفراوی کم باشد.

تشخیص سنگ صفرا

پزشک ممکن است پس از آزمایش کلسترول، اسکن اولتراسوند، آزمایش خون یا حتی عکس برداری با اشعه ایکس به سنگ صفرا مشکوک شود.

پزشک ممکن است از آزمایش خون برای بررسی علائم عفونت، انسداد، پانکراتیت یا زردی استفاده کند.

سایر آزمایش های تشخیصی عبارتند از:

کولانژیوگرافی

پزشک با تزریق ماده ای به درون مجرای مشترک صفراوی، از این طریق توسط پرتو ایکس تصویربرداری می شود.

سپس پزشک می‌تواند به عکس‌های اشعه ایکس نگاه کند و اختلالات احتمالی کیسه صفرا یا مجرای صفراوی مانند پانکراتیت، سرطان پانکراس یا سنگ‌های صفراوی را شناسایی کند. اشعه ایکس به پزشک نشان می دهد که آیا رنگ به کبد، مجاری صفراوی، روده ها و کیسه صفرا می رسد یا خیر.

همچنین ببینید:

اضافه وزن و تولید سنگ های صفراوی

اگر این ماده رنگی به یکی از این نواحی حرکت نکند، به طور کلی به این معنی است که سنگ کیسه صفرا باعث انسداد می شود. متخصص تصور بهتری از محل قرارگیری سنگ کیسه صفرا خواهد داشت.

پزشک همچنین می تواند از ERCP برای تعیین محل و برداشتن سنگ ها در مجرای صفراوی استفاده کند.

سی تی اسکن

نوعی اشعه ایکس غیر تهاجمی است که تصاویر مقطعی از داخل بدن انسان تولید می کند.

کوله سیستوگرافی

پزشک مقدار کمی از مواد رادیواوپک بدون خطر را به بیمار تزریق می کند؛ توسط کیسه صفرا جذب می شود. این آزمایش ممکن است انقباضات غیرطبیعی کیسه صفرا یا انسداد مجرای صفراوی را تشخیص دهد.

رژیم غذایی

قبلاً پزشکان به افراد مبتلا به سنگ صفرا که هنوز برای جراحی آماده نبودند توصیه می کردند که از یک رژیم غذایی بسیار کم چرب برای جلوگیری از رشد سنگ کیسه صفرا پیروی کنند.

محققان اخیراً به این نتیجه رسیده اند که این رویکرد کمتر از آنچه قبلاً تصور می شد مفید است، زیرا کاهش وزن سریع می تواند باعث ایجاد سنگ صفرا شود.

بلکه توصیه این است که افراد مبتلا به سنگ صفرا از یک رژیم غذایی متعادل همراه با وعده های غذایی منظم استفاده کنند. این کار سنگ صفرا را درمان نمی کند، اما می تواند تأثیر مثبتی بر علائم و درد داشته باشد.

افراد همچنین می‌توانند روند رژیم غذایی خود را تغییر دهند تا از این بیماری جلوگیری شود، مانند مصرف بیشتر آجیل و عدم مصرف الکل.

علل سنگ صفرا

زمانی که مواد شیمیایی موجود در کیسه صفرا مانند کلسترول و کلسیم کربنات نامتعادل باشند، ممکن است سنگ صفرا ایجاد شود.

دو نوع اصلی سنگ صفرا وجود دارد:

اگر کلسترول بیش از حد در صفرا وجود داشته باشد، ممکن است سنگ های کلسترولی تشکیل شود. آنها نوع اصلی سنگ های صفراوی در ایالات متحده هستند.

سنگ های رنگدانه زمانی تشکیل می شوند که صفرا بیش از حد بیلی روبین داشته باشد. آنها در میان افراد مبتلا به بیماری کبد، لوله های صفراوی آلوده یا اختلالات خونی مانند کم خونی داسی شکل بیشتر رایج هستند.

سنگ صفرا در میان افراد چاق، به ویژه زنان، بیشتر شایع است. 

عوامل خطر سنگ صفرا

سایر عوامل خطر برای سنگ صفرا عبارتند از:

• باردار بودن
• داشتن سابقه خانوادگی سنگ صفرا
• از دست دادن وزن زیاد
• مصرف داروهای پیشگیری از بارداری
• عدم تحرک
• درمان با میزان استروژن بالا
• مصرف زیاد چربی در رژیم غذایی
• داشتن سن بیش از 60 سال
• مصرف داروهای کاهش دهنده کلسترول به نام استاتین
• دیابت

زنان بیشتر از مردان به سنگ صفرا دچار می شوند

علاوه بر این، تحقیقات برای زنان؛ دوران یائسگی را با خطر بالای مشکلات صفرا مرتبط دانسته است.

عوارض سنگ صفرا

اگر مجرای صفراوی یا اثنی عشر توسط سنگ صفرا مسدود شود، سبب مسدود شدن جریان شیره گوارشی به پانکراس می شود، در نهایت این موضوع باعث زردی و پانکراتیت حاد می گردد. درمان معمولاً شامل برداشتن کیسه صفرا با جراحی است.

سایر عوارض احتمالی سنگ صفرا عبارتند از:

قولنج صفراوی

هنگامی که سنگ در دهانه کیسه صفرا قرار می گیرد و به راحتی از آن عبور نمی کند، انقباض کیسه صفرا ممکن است باعث درد شدید شود.  هنگامی که این اتفاق می افتد، سبب وضعیت دردناک به نام قولنج صفراوی می شود.

درد در قسمت بالای شکم احساس می شود، اما می تواند در مرکز یا سمت راست شکم نیز وجود داشته باشد. درد حدود یک ساعت بعد از مصرف غذا بیشتر رایج است.

درد برای برخی افراد به مدت 24 ساعت بی وقفه ایجاد می شود.

عفونت

اگر سنگ صفرا باعث عفونت کیسه صفرا شده باشد، ممکن است فرد دچار تب و لرز شود. در اکثر موارد عفونت سنگ صفرا، افراد در بیمارستان بستری می شوند.

زردی

اگر سنگ صفرا از کیسه صفرا خارج شود و در مجرای صفراوی قرار گیرد، ممکن است عبور صفرا به روده را مسدود سازد؛ سپس صفرا وارد جریان خون می شود و علائم زردی ایجاد می کند.

در بیشتر موارد، این عارضه نیاز به برداشتن سنگ صفرا با جراحی دارد. برای برخی افراد، سنگ صفرا در نهایت وارد روده می شود.

پانکراتیت

اگر سنگ صفراوی کوچک از مجرای صفراوی عبور کند و مجرای پانکراس را مسدود سازد یا باعث رفلکس مایعات و صفرا به داخل مجرا شود، ممکن است فرد مبتلا به پانکراتیت شود.

پیشگیری از سنگ صفرا

امکان تغییر برخی از عوامل که خطر ابتلا به سنگ صفرا را افزایش می دهد، مانند سن، جنس وجود ندارد. با این حال، ممکن است پیروی از یک رژیم گیاهخواری خطر ابتلا به سنگ صفرا را کاهش دهد. در افراد گیاهخوار در مقایسه با افراد گوشتخوار، خطر ابتلا به سنگ صفرا به میزان قابل توجهی کمتر است.

طبق نظریه برخی متخصصان رژیم غذایی کم چرب و میوه و سبزیجات زیاد از جمله فیبر رژیمی فراوان، ممکن است به محافظت از افراد در برابر ابتلا به سنگ صفرا کمک کند.

همچنین ممکن است فرد برای کمک به جلوگیری از تشکیل سنگ صفرا، وزن بدن خود را کنترل کند. با این حال، رژیم غذایی شدید و کاهش وزن سریع خطر ابتلا به سنگ صفرا را افزایش می دهد.

توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

medicalnewstoday