دلایل، علائم و نشانه های فلج مغزی

فلج مغزی (CP) به گروهی از بیماری ها گفته می شود که بر حرکت و هماهنگی عضلات تأثیر می گذارد. در بسیاری از موارد بینایی، شنوایی و احساسات نیز تحت تأثیر قرار می گیرند.

فلج مغزی شایع ترین علت ناتوانی حرکتی در دوران کودکی است. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، این بیماری حداقل 1.5 تا 4 نفر از هر 1000 کودک در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می دهد.

علائم فلج مغزی چیست؟

علائم فلج مغزی از فردی به فرد دیگر و از خفیف تا شدید متغیر است.  برخی از افراد مبتلا به فلج مغزی ممکن است در راه رفتن و نشستن مشکل داشته باشند. سایر افراد مبتلا به CP ممکن است در گرفتن اشیا مشکل داشته باشند.

علائم ممکن است با گذشت زمان شدیدتر یا کمتر شود. آنها همچنین بسته به بخشی از مغز که تحت تأثیر قرار گرفته است، متفاوت هستند.

برخی از علائم رایج این بیماری عبارتند از:

• تأخیر در حرکات طبیعی و رفتاری مانند غلتیدن؛ نشستن بدون کمک و یا چهار پا رفتن
• غیر طبیعی بودن رشد عضلات که سبب سفت شدن بیش از حد یا شل شدن عضلات می شود
• تاخیر در رشد گفتار و مشکل در صحبت کردن
• آتاکسی یا عدم هماهنگی عضلات
• لرزش یا حرکات غیر ارادی
• آب دهان بیش از حد و مشکلات در بلع
• مشکل در راه رفتن
• استفاده بیش از حد از یک طرف بدن
• مشکلات عصبی، مانند تشنج، ناتوانی های ذهنی و نابینایی

اکثر کودکان با فلج مغزی به دنیا می آیند، اما ممکن است تا ماه ها یا سال ها بعد علائم اختلال را نشان ندهند. علائم معمولاً قبل از رسیدن کودک به سن 3 یا 4 سالگی ظاهر می شود. تشخیص زودهنگام و درمان بسیار مهم است.

همچنین ببینید:

اقدامات اورژانسی در هنگام سکته مغزی!

چه چیزی باعث فلج مغزی می شود؟

رشد غیر طبیعی مغز یا آسیب به مغز در حال رشد می تواند باعث CP شود. آسیب بر بخشی از مغز که حرکات بدن، هماهنگی و وضعیت بدن را کنترل می کند، تأثیر می گذارد.

 آسیب مغزی معمولاً قبل از تولد اتفاق می افتد، اما ممکن است در هنگام تولد یا سال های اول زندگی نیز اتفاق بیفتد. در بیشتر موارد، علت دقیق  CP مشخص نیست. برخی از علل احتمالی عبارتند از:

• کمبود اکسیژن در زمان تولد
• جهش های ژنتیکی که منجر به رشد غیر طبیعی مغز می شود
• زردی شدید در نوزاد
• عفونت های مادر، مانند سرخچه و هرپس سیمپلکس
• عفونت های مغزی، مانند آنسفالیت و مننژیت
• خونریزی مغزی

چه کسانی در معرض خطر فلج مغزی هستند؟

برخی عوامل باعث افزایش خطر ابتلا به CP در نوزادان می شود. این شامل:

• تولد زودرس
• وزن کم هنگام تولد
• چند قلو زایی
• نمره آپگار پایین که برای ارزیابی سلامت جسمانی نوزادان در بدو تولد استفاده می شود
• زایمان بریچ (زایمان نوزاد با پا یا باسن)
• ناسازگاری Rh، زمانی رخ می دهد که گروه خونی Rh مادر با گروه خونی Rh جنین ناسازگار باشد
• مصرف الکل و داروهای غیرمجاز و همچنین مواد سمی توسط مادر

انواع مختلف فلج مغزی چیست؟

انواع مختلفی از CP وجود دارد که بر قسمت های مختلف مغز تأثیر می گذارد. هر نوع باعث اختلالات حرکتی خاصی می شود. انواع CP عبارتند از:

فلج مغزی اسپاستیک

 فلج مغزی اسپاستیک شایع ترین نوع CP است که تقریباً 80 درصد از افراد مبتلا به CP را تحت تأثیر قرار می دهد. باعث سفت شدن عضلات می شود و راه رفتن را دشوار می سازد.

بسیاری از افراد مبتلا به CP اسپاستیک دارای ناهنجاری‌هایی در راه رفتن هستند، مانند ضربدری کردن زانوها یا انجام حرکات قیچی مانند با پاهای خود در حین راه رفتن. ضعف عضلانی و فلج بودن نیز ممکن است وجود داشته باشد.

علائم می تواند کل بدن یا فقط یک طرف بدن را تحت تاثیر قرار دهد.

فلج مغزی دیس کینتیک

افراد مبتلا به فلج مغزی دیس کینتیک در کنترل حرکات بدن خود مشکل دارند. این اختلال باعث حرکات غیر ارادی و غیرطبیعی در بازوها، پاها و دست ها می شود.

در برخی موارد صورت و زبان نیز درگیر می شوند. حرکات می تواند آهسته یا سریع و تند باشد. این موارد می توانند راه رفتن، نشستن، بلع یا صحبت کردن را برای فرد مبتلا مشکل کنند.

فلج مغزی هیپرتونیک

فلج مغزی هیپرتونیک باعث مشکلات عضلانی و شل شدن بیش از حد عضلات می شود.

نوزادان مبتلا به این نوع فلج مغزی دارای عدم کنترل بر روی حرکت سر و مشکل در تنفس دارند. همانطور که بزرگتر می شوند، ممکن است به دلیل ضعیف شدن عضلات خود برای صاف نشستن دچار مشکل شوند. آنها همچنین می توانند در صحبت کردن و راه رفتن مشکل داشته باشند.

فلج مغزی آتاکسیک

فلج مغزی آتاکسیک کمترین نوع CP است. فلج مغزی آتاکسیک با حرکات ارادی عضلانی مشخص می شود که غالباً سبب اختلال در توانایی حرکتی هستند.

افراد مبتلا به این شکل از CP معمولاً در تعادل و هماهنگی مشکل دارند.  آنها ممکن است در راه رفتن و انجام عملکردهای حرکتی ظریف مانند گرفتن اشیا و نوشتن مشکل داشته باشند.

فلج مغزی مختلط

برخی از افراد ترکیبی از علائم ناشی از انواع مختلف CP را دارند. به این فلج مغزی مختلط می گویند.

در بیشتر موارد فلج مغزی مختلط، افراد ترکیبی از CP اسپاستیک و دیس کینتیک را تجربه می کنند.

فلج مغزی چگونه طبقه بندی می شود؟

فلج مغزی بر اساس سیستم طبقه بندی عملکرد ناخالص حرکتی    (GMFCS) طبقه بندی می شود. سازمان جهانی بهداشت (WHO) و نظارت بر فلج مغزی در اروپا GMFCS را به عنوان یک استاندارد جهانی برای تعیین توانایی های فیزیکی افراد مبتلا به CP توسعه دادند.

پنج سطح GMFCS با کاهش تحرک افزایش می یابد:

فلج مغزی سطح 1

فلج مغزی سطح 1 با توانایی راه رفتن بدون محدودیت مشخص می شود.

فلج مغزی سطح 2

فرد با فلج مغزی سطح  2 می تواند مسافت های طولانی را بدون محدودیت راه برود، اما نمی تواند بدود یا بپرد.

آنها ممکن است در اولین یادگیری راه رفتن به وسایل کمکی مانند بریس های پا و بازو نیاز داشته باشند. آنها همچنین ممکن است نیاز به استفاده از ویلچر برای رفت و آمد در خارج از خانه داشته باشند.

فلج مغزی سطح 3

فردی که فلج مغزی سطح 3 دارد می تواند با تکیه گاه بنشیند و بدون هیچ تکیه گاهی بایستد.

آنها هنگام راه رفتن در داخل خانه به وسایل کمکی دستی مانند واکر یا عصا و برای رفت و آمد در خارج از خانه به ویلچر نیاز دارند.

فلج مغزی سطح 4

فردی که فلج مغزی سطح 4 دارد می تواند با استفاده از وسایل کمکی راه برود.

آنها می توانند به طور مستقل با ویلچر حرکت کنند و زمانی که می نشینند به کمک نیاز دارند.

فلج مغزی سطح 5

یک فرد با فلج مغزی سطح 5 برای حفظ وضعیت سر و گردن خود نیاز به کمک دارد.

آنها برای نشستن و ایستادن نیاز به کمک دارند.

همچنین ببینید:

 هیپوکسی مغزی چیست ؟

فلج مغزی چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک با بررسی کامل پزشکی، انجام یک معاینه فیزیکی که شامل یک معاینه دقیق عصبی است و ارزیابی علائم، CP را تشخیص می‌دهد. 

آزمایش های زیر نیز می تواند انجام شود:

الکتروانسفالوگرام (EEG) برای ارزیابی فعالیت الکتریکی در مغز استفاده می شود. ممکن است زمانی تجویز شود که فرد علائم صرع را نشان می دهد که باعث تشنج می شود.

MRI  برای تولید تصاویر دقیق از مغز استفاده می شود. می تواند هر گونه ناهنجاری یا آسیب در مغز را شناسایی کند.

سی تی اسکن تصاویر واضحی از مغز ایجاد می کند. همچنین می تواند هرگونه آسیب مغزی را مشخص نماید.

سونوگرافی جمجمه روشی نسبتاً سریع و ارزان برای استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا برای دریافت تصاویر اولیه از مغز در نوزادان جوان است.

ممکن است برای رد سایر شرایط احتمالی، مانند اختلالات خونریزی، نمونه خون گرفته شود.

اگر پزشک فلج مغزی را تأیید کند، ممکن است شما را به متخصصی ارجاع دهد که بتواند مشکلات عصبی را که اغلب با این اختلال همراه است آزمایش کند. این آزمایش ممکن است موارد زیر را تشخیص دهند:

• از دست دادن و اختلال بینایی، مانند تاری دید در یک یا هر دو چشم
• ناشنوایی
• تاخیر در گفتار
• ناتوانی های ذهنی
• اختلالات حرکتی

چه شرایط دیگری با فلج مغزی مرتبط است؟

افراد مبتلا به CP ممکن است مشکلات دیگری داشته باشند، مانند:

• مشکلات ارتباطی، از جمله اختلالات گفتار و زبان
• آب دهان
• مشکل در ستون فقرات مانند اسکولیوز (انحنا)، لوردوز (کمر) و کیفوز (قوزپشت)
• آرتروز
• انقباضات، که زمانی رخ می دهد که عضلات در موقعیت های دردناک قفل می شوند
• بی اختیاری
• تراکم استخوان
• مشکلات دندانی

فلج مغزی چگونه درمان می شود؟

هدف از درمان بهبود محدودیت ها و جلوگیری از عوارض است.  درمان ممکن است شامل روش های کمکی، داروها و جراحی باشد.

روش های کمکی عبارتند از:

• عینک
• سمعک
• وسایل کمکی راه رفتن
• بریس های بدن
• ویلچر

داروها

داروهای ضد تشنج خوراکی و شل کننده های عضلانی برای فلج مغزی استفاده می شوند. پزشک ممکن است گزینه های زیر را تجویز کند:

• دیازپام
• دانترولن
• باکلوفن
• تیزانیدین

عمل جراحی

جراحی ممکن است برای تسکین درد و بهبود حرکت استفاده شود.  همچنین ممکن است برای آزادسازی عضلات سفت یا اصلاح ناهنجاری های استخوانی ناشی از اسپاستیسیتی لازم باشد.

ریزوتومی انتخابی پشتی (SDR) ممکن است به عنوان آخرین راه حل برای کاهش درد مزمن یا اسپاسم توصیه شود. این شامل بریدن اعصاب نزدیک پایه ستون فقرات است.

انواع دیگر درمان CP عبارتند از:

• گفتار درمانی
• فیزیوتراپی
• مشاوره یا روان درمانی

چگونه می توان از فلج مغزی پیشگیری کرد؟

اکثر مشکلاتی که باعث CP می شوند همیشه قابل پیشگیری نیستند. با این حال، اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، می توانید اقدامات خاصی را برای به حداقل رساندن عوارض انجام دهید.

مهم است که در برابر بیماری هایی که می توانند باعث آسیب مغزی جنین شوند، مانند سرخجه، واکسینه شوید. دریافت مراقبت های دوران بارداری کافی نیز بسیار مهم است. قرار ملاقات های منظم با پزشک در دوران بارداری می تواند به پیشگیری از زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و عفونت ها کمک کند.

هیچ درمانی برای فلج مغزی وجود ندارد، اما این بیماری اغلب قابل مدیریت است. نوع خاص درمان از فردی به فرد دیگر متفاوت است.  برخی از افراد مبتلا به CP ممکن است نیاز چندانی به کمک نداشته باشند و برخی دیگر ممکن است به مراقبت های طولانی مدت و گسترده برای علائم خود نیاز داشته باشند.

صرف نظر از شدت بیماری، درمان می تواند زندگی افراد مبتلا به CP را بهبود بخشد. موارد زیر می تواند به بسیاری از افراد کمک کند تا مهارت های حرکتی و توانایی برقراری ارتباط خود را افزایش دهند:

• روش های کمکی
• داروها
• درمان
• عمل جراحی

توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

healthline