هورمون های جنسی زنانه یا استروئیدهای جنسی نقش مهمی در رشد، تولید مثل و سلامت عمومی جنسی دارند. سطح هورمون های جنسی در طول زمان تغییر می کند، اما برخی از مهم ترین تغییرات در دوران بلوغ، بارداری و یائسگی اتفاق می افتد.

هورمون های جنسی

هورمون‌های جنسی زنانه بر روی رشد استخوان و عضلات تاثیر می گذارد. هورمون ها به تنظیم بسیاری از فرآیندهای بدن مانند اشتها، خواب و رشد کمک می کنند.

هورمون های جنسی هورمون هایی هستند که نقش مهمی در رشد و تولید مثل جنسی دارند. غدد اصلی که هورمون های جنسی را تولید می کنند، غده های آدرنال و غدد جنسی هستند که شامل تخمدان ها در زنان و بیضه ها در مردان می شود.

هورمون های جنسی نیز برای طیف وسیعی از عملکردهای بدن و سلامت عمومی افراد مهم هستند. هم در مردان و هم در زنان، هورمون های جنسی در موارد زیر نقش دارند:

بلوغ و رشد جنسی

تولید مثل

میل جنسی

تنظیم رشد استخوان و ماهیچه

واکنش های التهابی

تنظیم سطح کلسترول

رشد مجدد مو

توزیع چربی بدن

همچنین ببینید:

انواع ترشحات واژن!

سطح هورمون های جنسی در طول زندگی افراد در نوسان است.  عواملی که می توانند بر سطح هورمون های جنسی زنانه تأثیر بگذارند عبارتند از:

سن

قاعدگی

بارداری

یائسگی

استرس

داروها

محیط

عدم تعادل هورمون های جنسی می تواند منجر به تغییر در میل جنسی و مشکلات سلامتی مانند ریزش مو، از بین رفتن تراکم استخوان و ناباروری شود.

انواع هورمون جنسی زنانه

در زنان، مهمترین تولید کننده های هورمون جنسی، تخمدان ها و غدد آدرنال(فوق کلیوی) هستند. هورمون های جنسی زنانه شامل استروژن، پروژسترون و مقادیر کمی تستوسترون است.

در زیر به هر یک از این هورمون های جنسی می پردازیم:

استروژن

استروژن شناخته شده ترین هورمون جنسی است. اگرچه اکثریت تولید استروژن در تخمدان ها اتفاق می افتد، غدد فوق کلیوی و سلول های چربی نیز مقادیر کمی استروژن تولید می کنند. استروژن نقش مهمی در رشد جنسی و تولید مثل ایفا می کند که با بلوغ رسیدن فرد آغاز می شود.

پروژسترون

تخمدان ها، غدد فوق کلیوی و جفت؛ هورمون پروژسترون را تولید می کنند. سطح پروژسترون در زمان تخمک گذاری بالا می رود و در دوران بارداری به بالاترین میزان سطح می رسد.

پروژسترون به تثبیت چرخه های قاعدگی کمک می کند و بدن را برای بارداری آماده می سازد. داشتن سطح پایین پروژسترون می تواند منجر به پریودهای نامنظم، مشکل در بارداری و خطر عوارض در دوران بارداری شود.

تستوسترون

اگرچه تستوسترون هورمون اصلی جنسی در مردان است، اما در زنان نیز وجود دارد.

در زنان، تستوسترون در موارد زیر تاثیرگذار است:

باروری

میل جنسی

قاعدگی

بافت و توده استخوانی

تولید گلبول قرمز

نقش هورمون های زنانه در بلوغ

زنان معمولاً بین 8 تا 13 سالگی وارد دوران بلوغ می‌شوند و بلوغ معمولاً زمانی که حدود 14 سال سن دارند به پایان می‌رسد.

در دوران بلوغ، غده هیپوفیز شروع به تولید مقادیر بیشتری هورمون لوتئینه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکولی (FSH) می کند که تولید استروژن و پروژسترون را تحریک می کند.

افزایش سطح استروژن و پروژسترون باعث ایجاد ویژگی های جنسی ثانویه می شود که عبارتند از:

رشد پستان ها

رشد مو در زیر بغل، پاها و ناحیه شرمگاهی

افزایش قد

افزایش ذخیره چربی در باسن و ران

پهن شدن لگن

افزایش تولید چربی در پوست

نقش هورمون های زنانه در قاعدگی

اولین باری که فرد دچار قاعدگی می شود و معمولاً بین سنین 12 تا 13 سالگی رخ می دهد؛ منارک نامیده می شود. با این حال، قاعدگی می تواند در هر زمانی بین 8 تا 15 سالگی رخ دهد.

بعد از قاعدگی، بسیاری از افراد سیکل های قاعدگی منظمی دارند تا زمانی که به یائسگی برسند. دوره‌های قاعدگی معمولاً حدود 28 روز طول می‌کشد، اما می‌تواند بین 24 تا 38 روز متغیر باشد.

چرخه قاعدگی در سه مرحله اتفاق می افتد که همزمان با تغییرات هورمونی است:

مرحله فولیکولی

اولین روز پریود، شروع یک سیکل جدید قاعدگی است. در طول دوره، خون و بافت رحم از طریق واژن از بدن خارج می شود. سطح استروژن و پروژسترون در این مرحله بسیار پایین است و این می تواند باعث تحریک پذیری و تغییرات خلقی شود.

غده هیپوفیز همچنین FSH و LH را آزاد می کند که باعث افزایش سطح استروژن و سیگنال رشد فولیکول در تخمدان ها می شود. هر فولیکول حاوی یک تخمک است. پس از چند روز، یک فولیکول غالب در هر تخمدان ظاهر می شود. تخمدان ها فولیکول های باقی مانده را جذب خواهند کرد.

همانطور که فولیکول غالب به رشد خود ادامه می دهد، استروژن بیشتری تولید می کند. این افزایش استروژن باعث ترشح اندورفین می شود که سطح انرژی را افزایش می دهد و خلق و خو را بهبود می بخشد.

استروژن همچنین آندومتر را که پوشش داخلی رحم است، تقویت می کند تا برای بارداری احتمالی آماده شود.

مرحله تخمک گذاری

در طول مرحله تخمک گذاری، سطح استروژن و LH در بدن به بالاترین حد خود می رسد و باعث می شود فولیکول پاره شده و تخمک خود را از تخمدان آزاد کند.

تخمک پس از خروج از تخمدان می تواند حدود 12 تا 24 ساعت زنده بماند. باروری تخمک فقط در این بازه زمانی اتفاق می افتد.

همچنین ببینید:

علت درد قفسه سینه در زنان !؟

مرحله لوتئال

در مرحله لوتئال، تخمک از طریق لوله فالوپ از تخمدان به رحم می رود. فولیکول پاره شده پروژسترون آزاد می کند که پوشش داخلی رحم را ضخیم می کند و آن را برای دریافت تخمک بارور آماده می کند.  هنگامی که تخمک به انتهای لوله فالوپ می رسد، به دیواره رحم می چسبد.

تخمک بارور نشده باعث کاهش سطح استروژن و پروژسترون می شود.  این نشان دهنده آغاز قبل از قاعدگی است.

در نهایت، تخمک بارور نشده و دیواره رحم از بدن خارج می‌شوند و پایان چرخه قاعدگی فعلی و شروع دوره بعدی را نشان می‌دهند.

نقش هورمون های زنانه در بارداری

بارداری از لحظه ای شروع می شود که تخمک بارور شده در دیواره رحم فرد قرار گیرد. پس از لانه گزینی، جفت شروع به رشد کرده و شروع به تولید تعدادی هورمون از جمله پروژسترون، ریلاکسین و گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) می کند.

سطح پروژسترون در هفته های اول بارداری به طور پیوسته افزایش می یابد و باعث ضخیم شدن دهانه رحم و تشکیل مایع مخاطی می شود.

تولید ریلاکسین از انقباضات رحم تا پایان بارداری جلوگیری می کند و در این مرحله به شل شدن رباط ها و تاندون ها در لگن کمک می کند.

افزایش سطح hCG در بدن باعث تحریک تولید بیشتر استروژن و پروژسترون می شود. این افزایش سریع هورمون ها منجر به علائم اولیه بارداری مانند تهوع، استفراغ و نیاز به دفع بیشتر ادرار می شود.

سطح استروژن و پروژسترون در سه ماهه دوم بارداری همچنان افزایش می یابد. در این زمان، سلول‌های جفت شروع به تولید هورمونی به نام لاکتوژن جفت انسانی (HPL) می‌کنند  HPL .متابولیسم زنان را تنظیم و به تغذیه جنین در حال رشد کمک می کند.

با پایان بارداری، سطح هورمون ها کاهش می یابد و به تدریج به سطح قبل از بارداری باز می گردد. در دوران شیردهی، می تواند سطح استروژن را در بدن کاهش دهد، که ممکن است از تخمک گذاری جلوگیری کند.

نقش هورمون های زنانه در یائسگی

یائسگی زمانی اتفاق می‌افتد که قاعدگی فرد متوقف می‌شود و دیگر قادر به باردار شدن نیست. میانگین سنی که یک زن در آن یائسگی را تجربه می کند، 52 سال است.

دوران پیش از یائسگی، دوره ای است که در انتهای آن، آخرین قاعدگی فرد اتفاق می افتد. در طی این انتقال، نوسانات زیاد در سطوح هورمونی می تواند باعث شود فرد طیف وسیعی از علائم را تجربه کند.

علائم پیش از یائسگی می تواند شامل موارد زیر باشد:

قاعدگی های نامنظم

گرگرفتگی

مشکلات خواب

تغییرات خلق و خوی

خشکی واژن

بر اساس سازمان سلامت زنان، یائسگی معمولاً حدود 4 سال طول می کشد اما می تواند بین 2 تا 8 سال متغیر باشد.

فرد زمانی به یائسگی می رسد که یک سال کامل را بدون پریود سپری کرده باشد. پس از یائسگی، تخمدان ها فقط مقادیر بسیار کم اما ثابتی از استروژن و پروژسترون تولید می کنند.

سطوح پایین استروژن ممکن است سبب کاهش میل جنسی فرد و کاهش تراکم استخوان شود که می تواند منجر به پوکی استخوان در نهایت گردد.  این تغییرات هورمونی همچنین ممکن است خطر بیماری قلبی و سکته را افزایش دهد.

نقش هورمون های زنانه در میل جنسی

استروژن، پروژسترون و تستوسترون همگی بر میل و تحریک پذیری جنسی تأثیر می گذارند. وجود سطوح بالاتر استروژن در بدن باعث مرطوب شدن واژن و افزایش میل جنسی می شود. افزایش پروژسترون می تواند میل جنسی را کاهش دهد.

سطوح پایین تستوسترون ممکن است منجر به کاهش میل جنسی در برخی از زنان شود. با این حال، به نظر می رسد درمان با تستوسترون در درمان میل جنسی کم در زنان بی اثر است.

بر اساس یک بررسی اصولی در سال 2016، درمان با تستوسترون می تواند اثرات استروژن را افزایش دهد، اما تنها در صورتی که پزشک تستوسترون را در سطوح بالاتر از حد طبیعی تجویز کند. این موضوع می تواند منجر به عوارض جانبی ناخواسته شود.

این عوارض جانبی می تواند شامل موارد زیر باشد:

افزایش وزن

تحریک پذیری

ریزش مو

موهای زائد صورت

بزرگ شدن کلیتوریس

عدم تعادل هورمونی

تعادل هورمونی برای سلامت عمومی بدن مهم است. اگرچه سطوح هورمونی به طور منظم در نوسان است، عدم تعادل طولانی مدت می تواند منجر به تعدادی از علائم و شرایط شود.

علائم و نشانه های عدم تعادل هورمونی می تواند شامل موارد زیر باشد:

قاعدگی های نامنظم

افزایش موهای زائد بدن و صورت

آکنه

خشکی واژن

میل جنسی کم

حساسیت پستان

مشکلات گوارشی

گرگرفتگی

عرق شبانه

افزایش وزن

خستگی

تحریک پذیری و تغییرات خلقی نامنظم

اضطراب

افسردگی

مشکل در خوابیدن

عدم تعادل هورمونی می تواند نشانه ای از یک بیماری زمینه ای باشد.  آنها همچنین می توانند از عوارض جانبی برخی داروها باشند. به همین دلیل، افرادی که علائم شدید یا مکرر عدم تعادل هورمونی را تجربه می کنند باید با پزشک مشورت کنند.

در زنان، علل بالقوه عدم تعادل هورمونی عبارتند از:

تنبلی تخمدان

نارسایی اولیه تخمدان

کنترل بارداری هورمونی

درمان جایگزینی هورمون

اضافه وزن بدن

سرطان تخمدان

استرس

نتیجه کلی

هورمون ها پیام رسان های شیمیایی هستند که به تنظیم عملکرد بدن و حفظ سلامت عمومی کمک می کنند. هورمون های جنسی نقش مهمی در رشد و تولید مثل جنسی دارند.

در زنان، هورمون های جنسی اصلی استروژن و پروژسترون هستند.  تولید این هورمون ها عمدتاً در تخمدان ها، غدد فوق کلیوی و در دوران بارداری  اتفاق می افتد.

هورمون‌های جنسی زنانه نیز بر وزن بدن، رشد مو و رشد استخوان و ماهیچه تأثیر می‌گذارند. اگرچه این هورمون ها به طور طبیعی در طول زندگی افراد در نوسان هستند، عدم تعادل طولانی مدت می تواند باعث ایجاد طیف وسیعی از علائم و اثرات سلامتی شود.

توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

healthline