کم خونی چیست؟ علائم، عوامل و درمان

میزان پایین بودن گلبول های قرمز خون سبب احساس خستگی و ضعف می شود. وقتی فرد دارای سطح پایینی از گلبول قرمز خون و هموگلوبین است، بدن باید بیشتر تلاش کند تا اکسیژن مورد نیاز تامین گردد.

زمانی که گلبول های قرمز خون (RBC) عملکرد کافی نداشته باشد، دچار کم خونی می شود. میزان پایین سطح گلبول های قرمز خون علائم و عوارض مختلفی ایجاد می کند.

چندین تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی وجود دارد که افراد می توانند برای کمک به بدن در افزایش تعداد گلبول های قرمز خون ایجاد کنند. با این حال، اگر علائم ادامه یابد باید به پزشک مراجعه نمایید.

علائم

گلبول های قرمز رایج ترین بخش خون هستند. سلول ها حاوی هموگلوبین هستند، پروتئینی که اکسیژن را در سراسر بدن انتقال می دهند. هموگلوبین دلیل رنگ قرمز خون است.

داشتن تعداد کم گلبول های قرمز می تواند علائمی ایجاد کند که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خستگی
• سرگیجه
• تنگی نفس
• تپش قلب

کم خونی می تواند منجر به عوارض جدی شود که در صورت عدم درمان خطرناک است.

علل

شرایط متعددی می تواند باعث شود که فرد تعداد RBC پایین داشته باشد. عبارتند از:

• سطح پایین آهن در خون
• سرطان
• درمان های سرطان
• بیماری مزمن کلیوی
• بیماری سلول داسی شکل
• از دست دادن خون
• نارسایی ارگان های اصلی بدن

سوءتغذیه همچنین می تواند باعث کاهش تعداد گلبول های قرمز در فرد شود. مغز استخوان به طور مداوم گلبول های قرمز تولید می کند. اگر بدن به طور منظم مواد مغذی لازم را دریافت نکند، گلبول‌های قرمز ممکن است تغییر شکل داده یا سریع‌تر از بدن  از بین بروند.

همچنین ببینید:

چگونه کم خونی را از چهره افراد تشخیص بدیم؟

چه افرادی ممکن است تعداد RBC پایین داشته باشند؟

هر فرد ممکن است دچار کم خونی شود. با این حال، افراد خاصی ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری باشند، از جمله:

• افراد باردار
• افرادی با دوره های شدید سیکل قاعدگی
• افراد با سن بیش از 60 سال
• افرادی با مصرف داروهای رقیق کننده خون

دوره های سیکل قاعدگی سنگین به دلیل افزایش از دست دادن خون باعث کم خونی می شود، اما کم خونی فقر آهن در بارداری معمولاً نتیجه کمبود آهن در رژیم غذایی است.

کم خونی در کودکان خردسال نیز شایع است. این نیز اغلب به دلیل کمبود آهن در رژیم غذایی آنها است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین می زند که در سراسر جهان، 42 درصد از کودکان زیر 5 سال کم خون هستند. افراد مسن نیز ممکن است به دلیل سوءتغذیه احتمال دارد که تعداد RBC پایین داشته باشند.

افرادی که از رژیم های غذایی محدود به عنوان وسیله ای برای کاهش وزن پیروی می کنند نیز در معرض خطر پایین بودن تعداد گلبول های قرمز هستند؛ که در زنان جوان رایج است.

رژیم غذایی

تعداد کم گلبول های قرمز معمولاً زمانی اتفاق می افتد که فرد مواد مغذی ضروری را به اندازه کافی مصرف نمی کند. مصرف غذاهای غنی از مواد مغذی می تواند روشی موثر جهت ایجاد گلبول های قرمز باشد.

افراد همچنین می توانند این ویتامین ها و مواد معدنی ضروری را به عنوان مکمل مصرف کنند، اگرچه بهتر است در صورت امکان مواد مغذی را از غذاها در رژیم غذایی دریافت کنند.

بهتر است از غذاهایی استفاده کنید که دارای مواد مغذی زیر هستند:

آهن

کم خونی فقر آهن شایع ترین شکل کم خونی است. بدن از آهن برای ساخت هموگلوبین استفاده می کند که اکسیژن را در سلول های خون ذخیره کند. بدون آهن، این سلول ها ممکن است تخریب شده یا نتوانند اکسیژن را به بدن ارسال کنند.

مصرف غذاهای حاوی آهن فراوان می تواند به پیشگیری از علائم کم خونی و تغذیه خون کمک کند.

منابع مناسب آهن عبارتند از:

• اسفناج
• حبوبات
• توفو
• غلات غنی شده
• گوشت گاو

ویتامین  B12

ویتامین B12 برای عملکرد مغز و ایجاد گلبول های قرمز جدید مهم است. سطوح پایین ویتامین B12 می تواند از بلوغ کامل گلبول های قرمز جلوگیری کند.

کمبود B12 باعث ایجاد گلبول های قرمز غیرطبیعی می شود که پزشکان آن را کم خونی مگالوبلاستیک می نامند.

ویتامین B12 به پروتئین موجود در غذا متصل می شود و به طور طبیعی در گوشت قرمز، ماهی وجود دارد. محصولات لبنی مانند شیر و پنیر نیز حاوی ویتامین B12 هستند.

تولیدکنندگان اغلب غلات صبحانه، جایگزین های شیر و مخمرهای غذایی را با ویتامین B12 غنی می کنند. مصرف این غذاها می تواند مکمل مصرف روزانه فرد باشد، به خصوص اگر گوشت یا لبنیات مصرف نکند.

ویتامین B9

ویتامین B9 به نام فولیک اسید شناخته می شود. یک ماده مغذی ضروری برای سیستم عصبی است؛ که به ایجاد سلول های جدید در بدن نیز کمک می کند.

افراد با سطوح پایین فولیک اسید ممکن است دچار کم خونی شوند. غذاهای سرشار از فولیک اسید عبارتند از:

• جگر گاو
• کلم بروکسل
• سبزیجات سبز و برگ دار، مانند اسفناج
• پرتقال
• بادام زمینی
• لوبیا قرمز
• نان و غلات غنی شده

ویتامین سی

در حالی که ویتامین C مستقیم بر روی گلبول های قرمز تأثیر نمی گذارد، اما همچنان مهم است زیرا در جذب آهن بیشتر بدن کمک می کند. آهن توانایی بدن برای ساخت گلبول های قرمز را افزایش می دهد.

همچنین ببینید:

بررسی کم خونی به دلیل کمبود ویتامین B12 یا فولات

ویتامین C در انواع غذاها وجود دارد، از جمله:

• کیوی
• فلفل قرمز و سبز
• کلم بروکلی
• توت فرنگی
• گوجه فرنگی
• پرتقال
• گریپ فروت

مس

مس یک ماده معدنی ضروری است که به بدن در استفاده از آهن موجود در خون کمک می کند. اگر فرد دچار کمبود مس باشد، ممکن است بدنش در استفاده از آهن برای عملکرد با مشکل مواجه شود و در نهایت سطح آهن بدن دچار عدم تعادل می گردد.

غذاهای زیر منابع خوب مس هستند:

• آجیل
• دانه های کنجد
• قارچ
• آووکادو
• لوبیا
• توفو
• جگر گاو

ویتامین A

رتینول که ویتامین A نیز نامیده می شود، ممکن است به بدن در استفاده بهتر از آهن با کمک به انتقال آن به هموگلوبین در گلبول های قرمز کمک کند.

غذاهایی که می توانند ویتامین A را تامین کنند عبارتند از:

• سیب زمینی شیرین
• هویج
• سبزی با برگ تیره
• کلم بروکلی
• برخی از میوه ها از جمله طالبی، زردآلو و انبه
• جگر گاو
• برخی از ماهی ها، از جمله سالمون

عدم مصرف الکل

حذف نوشیدنی های حاوی الکل از رژیم غذایی ممکن است مفید باشد، زیرا مصرف الکل ممکن است تعداد RBC افراد را کاهش دهد.

ورزش کردن

ورزش ​​می تواند برای افراد فوایدی به همراه داشته باشد. با این حال، به ویژه برای ایجاد گلبول های قرمز سالم مهم است.

ورزش که ضربان قلب را افزایش می دهد، نیاز بدن و مغز به اکسیژن را افزایش می دهد. به همین دلیل است که قلب تندتر می‌زند و ریه‌ها عمیق‌تر و سریع‌تر نفس می‌کشند. این نیاز به اکسیژن بدن را تحریک می کند تا هموگلوبین بیشتری تولید کند.

تمرینات ممکن عبارتند از:

• دویدن
• دوچرخه سواری
• شنا کردن
• ایروبیک

با این حال، حتی رفتن از پله‌ها به جای آسانسور، پیاده‌روی می‌تواند جزو نیازهای ورزشی روزانه یا هفتگی باشد.

انجمن قلب آمریکا (AHA) توصیه می کند هر هفته 150 دقیقه فعالیت بدنی متوسط ​​تا شدید داشته باشید. این محدوده ها می تواند بین افراد متفاوت باشد.

اگر فرد دارای تعداد RBC خارج از این محدوده باشد، ممکن است در معرض خطر عوارض سلامتی باشد.

تعداد کم RBC می تواند خطرناک باشد؛ با این حال چندین اختلال باعث شود که تعداد RBC بیشتر از حد انتظار باشد. اصطلاحات پزشکی برای این امر پلی سیتمی یا اریتروسیتوز است.

دلایل افزایش RBC عبارتند از:

• بیماری ریه
• بیماری مغز استخوان
• سیگار کشیدن
• مشکلات کلیوی
• کم آبی بدن

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در برخی افراد، تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی برای مدیریت سطوح RBC کافی نخواهد بود.

پزشک ممکن است داروهای خاصی را برای تحریک تولید گلبول های قرمز تجویز کند. آنها ممکن است درمان هورمونی را به افراد مبتلا به کم خونی ناشی از سرطان، بیماری کلیوی یا هر اختلال دیگری که ممکن است باعث اختلال در عملکرد هورمونی شده باشد توصیه کنند.

اگر آزمایش‌ها نشان دهد که تعداد کم گلبول‌های قرمز فرد به دلیل دیگری است، پزشکان سعی می‌کنند شرایط زمینه‌ای را درمان کنند. درمان ممکن است به بهبود تعداد گلبول های قرمز به خودی خود کمک کند.  رژیم غذایی و انتخاب سبک زندگی نیز می تواند از درمان های خاص حمایت کند.

اگر سطوح RBC به داروها و تغییرات سبک زندگی پاسخ ندهد، ممکن است پزشک به ندرت تزریق گلبول قرمز را توصیه کند.

خلاصه کلی

تعداد کم گلبول های قرمز که به آن کم خونی نیز می گویند، می تواند بر توانایی بدن در انتقال اکسیژن و مواد مغذی در اطراف سیستم قلبی عروقی تأثیر بگذارد. می تواند باعث خستگی، سرگیجه و تپش قلب شود.

شایع ترین شکل کم خونی، کم خونی ناشی از فقر آهن است. این موضوع می تواند ناشی از از دست دادن خون، سوء تغذیه یا مشکلات کلیوی باشد.

کودکان، افراد باردار و افراد مسن بیشتر در معرض خطر کم خونی فقر آهن هستند.

سطوح بالا یا پایین RBC می تواند منجر به عوارض شدید سلامتی شود.  فرد ممکن است بتواند سطوح RBC خود را از طریق رژیم غذایی، ورزش و در برخی موارد، داروهای تجویزی مدیریت کند.

توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

medicalnewstoday