بیماری خودایمنی وضعیتی است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به بدن حمله می کند.

سیستم ایمنی به طور معمول از بدن در برابر میکروب هایی مانند باکتری ها و ویروس ها محافظت می کند.

سیستم ایمنی می تواند تفاوت بین سلول های خارجی و سلول های خود را تشخیص دهد.

در بیماری خودایمنی، سیستم ایمنی بخشی از بدن مانند مفاصل یا پوست را به عنوان عنصر خارجی اشتباه می گیرد.

برخی بیماری های خودایمنی تنها یک عضو را مورد هدف قرار می دهند. دیابت نوع 1 به پانکراس آسیب می رساند.

سایر بیماری‌ها مانند لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)، کل بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

چرا سیستم ایمنی بدن به خود حمله می کند؟

پزشکان علت بیماری خودایمنی(اختلال در سیستم ایمنی) را همچنان نمی دانند. با این حال برخی افراد بیش از دیگران در معرض ابتلا به بیماری خودایمنی هستند.

بیماری خودایمنی در برخی گروه ها بیشتر رایج است.

به عنوان مثال لوپوس اغلب افراد آفریقایی-آمریکایی را بیشتر تحت تاثیر قرار می دهد.

از آنجایی که شیوع انواع مختلف بیماری‌ خودایمنی در حال افزایش است، محققان بر این باورند که عوامل محیطی مانند عفونت‌ها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا حلال‌ها در این وضعیت نقش دارند.

رژیم غذایی غربی یکی دیگر از عوامل ایجاد بیماری خودایمنی است.

مصرف غذاهای پرچرب، با قند بالا و مواد فرآوری شده با ایجاد التهاب مرتبط است که ممکن است باعث ایجاد واکنش ایمنی شود. با این حال این موضوع ثابت نشده است.

یک مطالعه در سال 2015 بر نظریه دیگری به نام فرضیه بهداشت متمرکز شد.

به دلیل واکسن ها و مواد ضد عفونی کننده، کودکان امروز مانند گذشته در معرض میکروب ها نیستند. این موضوع می تواند منجر به واکنش بیش از حد سیستم دفاعی دربرابر مواد بی ضرر باشد.

14 بیماری خودایمنی رایج

بیش از 80 بیماری خودایمنی مختلف وجود دارد. در اینجا چند مورد از رایج ترین آنها آورده شده است.

1_ دیابت نوع 1

هورمون انسولین در لوزالمعده تولید می شود که در تنظیم سطح قند خون نقش دارد.

در دیابت نوع 1، سیستم ایمنی به سلول های تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله کرده و آنها را از بین می برد.

قند خون بالا منجر به آسیب رگ های خونی و همچنین اندام هایی مانند قلب، کلیه ها، چشم ها و اعصاب می شود.

2_  آرتریت روماتوئید (RA)

در آرتریت روماتوئید (RA)، سیستم ایمنی بدن به مفاصل حمله می کند. این حمله قرمزی، گرما، درد و سفتی مفاصل را به دنبال خواهد داشت.

برخلاف استئوآرتریت که معمولاً با افزایش سن، افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، آرتریت روماتوئید می‌تواند از 30 سالگی یا حتی زودتر شروع شود.

همچنین ببینید:

آنچه در مورد کووید-19 و آرتریت باید بدانید

3_ پسوریازیس و آرتریت پسوریاتیک

سلول های پوستی رشد عادی دارند و زمانی که سلول جدید تولید می گردد، سلول قبلی به سطح پوست آمده و از بدن دفع می شود.

پسوریازیس سبب تکثیر سریع سلول های پوست می شود.

سلول‌های اضافی تجمع یافته و لکه‌های قرمز ملتهب را تشکیل می‌دهند که معمولاً به شکل پوسته پوسته یا پلاک پوستی دیده می شوند.

تا 30 درصد افراد مبتلا به پسوریازیس دچار تورم، سفتی و درد در مفاصل می شوند.

این شکل از بیماری آرتریت پسوریاتیک نامیده می شود.

4_ ام اس

مولتیپل اسکلروزیس (MS) شرایطی است که به غلاف های میلین که سلول های عصبی را پوشش می دهند و وظیفه محافظت از آنها را دارند آسیب می رساند.

آسیب به غلاف میلین سرعت انتقال پیام بین مغز و نخاع را کاهش می دهد.

این آسیب می تواند منجر به علائمی مانند بی حسی، ضعف، مشکل در تعادل و راه رفتن شود.

این بیماری به اشکال مختلف ظاهر می شود که با سرعت های متفاوتی پیشرفت می کند.

بر اساس یک مطالعه در سال 2012، حدود 50 درصد از افراد مبتلا به ام اس برای راه رفتن در عرض 15 سال پس از شروع بیماری به کمک نیاز دارند.

5_  لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)

اگرچه پزشکان در دهه 1800 برای اولین بار لوپوس را به عنوان یک بیماری پوستی توصیف کردند، اما در کل اندام های دیگر از جمله مفاصل، کلیه ها، مغز و قلب نیز تحت تاثیر لوپوس قرار می گیرند.

درد مفاصل، خستگی و ضایعات پوستی از علائم این بیماری محسوب می شود.

6_ بیماری التهابی روده

بیماری التهابی روده (IBD) اصطلاحی است که برای توصیف شرایطی که باعث ایجاد التهاب در پوشش دیواره روده می شود، به کار می رود.

هر نوع IBD بخش متفاوتی از دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار می دهد.

• بیماری کرون می تواند هر بخشی از دستگاه گوارش، مانند دهان تا مقعد را ملتهب سازد.
• کولیت اولسراتیو تنها پوشش داخلی روده بزرگ (کولون) و رکتوم را تحت تأثیر قرار می دهد.

7_ بیماری آدیسون

بیماری آدیسون غدد آدرنال را که هورمون های کورتیزول و آلدوسترون و همچنین هورمون های آندروژن را تولید می کند، تحت تأثیر قرار می دهد.

پایین بودن سطح کورتیزول می تواند بر نحوه استفاده و ذخیره کربوهیدرات ها و قند (گلوکز) در بدن تأثیر بگذارد.

کمبود آلدوسترون منجر به از دست دادن سدیم و پتاسیم اضافی در جریان خون می شود.

علائم شامل ضعف، خستگی، کاهش وزن و قند خون پایین است.

8_ بیماری گریوز

بیماری گریوز به غده تیروئید در گردن حمله کرده و باعث تولید بیش از حد هورمون های آن می شود.

هورمون های تیروئید مصرف انرژی بدن را کنترل می کنند که به عنوان متابولیسم شناخته می شود.

با داشتن بیش از حد این هورمون ها فعالیت های بدن نیز افزایش می یابند.

 این موضوع باعث ایجاد علائمی مانند عصبی بودن، ضربان قلب سریع، عدم تحمل گرما و کاهش وزن می شود.

یکی از علائم این بیماری برآمدگی چشم است که اگزوفتالمی نامیده می شود.

9_ سندرم شوگرن

این عارضه به غده هایی که عامل مرطوب نگه داشتن چشم و دهان هستند آسیب می رساند.

علائم مشخص سندرم شوگرن خشکی چشم و خشکی دهان است، اما ممکن است مفاصل یا پوست را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

10_ تیروئیدیت هاشیموتو

در تیروئیدیت هاشیموتو، تولید هورمون تیروئید کاهش می یابد و درکل کم کاری تیروئید ایجاد می شود.

علائم شامل افزایش وزن، حساسیت به سرما، خستگی، ریزش مو و تورم تیروئید (گواتر) است.

11_ میاستنی گراویس

میاستنی گراویس بر تکانه های عصبی تأثیر گذاشته و مغز قادر به کنترل ماهیچه ها نخواهد بود.

با ایجاد اختلال در این عصب ها، سیگنال ها نمی توانند ماهیچه ها را جهت انقباض هدایت کنند.

بارزترین علامت آن ضعف عضلانی است که با فعالیت تشدید و با استراحت بهبود می یابد.

در این بیماری اغلب عضله هایی که کنترل بلع و حرکات صورت را بر عهده دارند درگیر می شوند.

12_  واسکولیت

واسکولیت زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی به رگ های خونی حمله می کند.

با ایجاد التهاب بر اثر این حمله، سبب انسداد رگ ها و کم شدن جریان فشارخون می شود.

13_ کم خونی پرنیشیوز

این وضعیت باعث کمبود پروتئین ساخته شده توسط سلول های پوششی معده می شود که به عنوان فاکتور داخلی شناخته می شود و برای روده کوچک جهت جذب ویتامین B-12 از غذا مورد نیاز است.

بدون این ویتامین به میزان کافی، فرد دچار کم خونی شده و توانایی بدن برای سنتز DNA مناسب تغییر می کند.

کم خونی پرنیشیوز اغلب در افراد مسن رایج است.

14_  بیماری سلیاک

افراد مبتلا به بیماری سلیاک نمی توانند از غذاهای حاوی گلوتن، پروتئین موجود در گندم، چاودار و سایر محصولات غلات استفاده کنند.

هنگامی که گلوتن در روده کوچک است، سیستم ایمنی بدن به این قسمت از دستگاه گوارش حمله کرده و باعث التهاب می شود.

یک مطالعه در سال 2015 نشان داد که بیماری سلیاک حدود 1 درصد از افراد ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می دهد.

علائم بیماری خودایمنی

علائم اولیه بسیاری از بیماری های خودایمنی مشابه هستند، مانند:

• خستگی
• درد عضلات
• تورم و قرمزی
• تب با درجه پایین
• مشکل در تمرکز
• بی حسی و گزگز در دست ها و پاها
• ریزش مو
• بثورات پوستی

هرکدام از این بیماری ها می توانند علائم منحصر به فرد خود را داشته باشند.

به عنوان مثال دیابت نوع 1 باعث تشنگی شدید، کاهش وزن و خستگی می شود.

IBD باعث درد شکم، نفخ و اسهال می شود.

در بیماری خودایمنی مانند پسوریازیس یا آرتریت روماتوئید، علائم ممکن است ظاهر شوند و از بین بروند.

زمان مراجعه به پزشک

اگر علائم بیماری خودایمنی را دارید به پزشک مراجعه کنید. بسته به نوع بیماری ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص داشته باشید.

• متخصص روماتولوژی جهت درمان بیماری های مفصلی مانند آرتریت روماتوئید و همچنین سایر بیماری های خودایمنی مانند سندرم شوگرن و SLE است.
• متخصص گوارش برای بیماری های گوارشی مانند بیماری سلیاک و کرون.
• متخصص غدد در درمان بیماری هایی چون گریوز، تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری آدیسون می باشد.
• درماتولوژیست یا متخصص پوست برای بیماری های پوستی مانند پسوریازیس.

آزمایش هایی که قادر به تشخیص بیماری های خودایمنی هستند

هیچ آزمایش خاصی نمی تواند اغلب بیماری های خودایمنی را تشخیص دهد.

پزشک از آزمایش های ترکیبی و بررسی علائم و معاینه فیزیکی برای تشخیص استفاده می کند.

آزمایش آنتی بادی ضد هسته ای (ANA) اغلب یکی از اولین آزمایش هایی است که پزشک با ایجاد علائم بیماری خودایمنی از آن استفاده می کند.

نتیجه مثبت به این منظور است که فرد به یکی از این بیماری ها مبتلا است؛ اما نوع دقیق آن تشخیص داده نمی شود.

پزشک همچنین ممکن است آزمایش‌های غیر اختصاصی را برای بررسی التهابی که این بیماری‌ها در بدن ایجاد می‌کنند انجام دهد.

درمان بیماری خودایمنی

روش های درمانی قادر به درمان بیماری‌های خودایمنی نیستند، اما می‌توانند پاسخ ایمنی بیش فعال را کنترل کرده و التهاب یا حداقل درد را کاهش دهند.

داروهای مورد استفاده برای درمان این شرایط عبارتند از:

• داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
• داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن

درمان هایی نیز جهت تسکین علائم مانند درد، تورم، خستگی و بثورات پوستی در دسترس هستند.

داشتن رژیم غذایی متعادل و ورزش ممکن است به شما کمک کند تا احساس بهتری داشته باشید.

همچنین ببینید:

8 ویتامین و مواد معدنی مورد نیاز برای داشتن سیستم ایمنی سالم

نتیجه کلی

بیش از 80 نوع بیماری خودایمنی مختلف وجود دارد.

اغلب علائم آنها با هم مشترک بوده و در نتیجه تشخیص آنها سخت خواهد بود.

بیماری خودایمنی در زنان بیشتر رایج است و اغلب در خانواده ها دیده می شود.

برخی آزمایش ها به پزشکان جهت تشخیص این بیماری کمک می کند.

درمان ها شامل داروهایی برای آرام سازی پاسخ ایمنی بیش فعال و کاهش التهاب در بدن است.

توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

healthline