انسولین چیست؟

انسولین هورمونی اساسی در بدن است که توسط لوزالمعده تولید می‌شود. نقش اصلی آن کنترل سطح گلوکز در بدن ما است.

انسولین هورمونی است که توسط اندامی واقع در پشت معده به نام لوزالمعده یا همان پانکراس ساخته می‌شود. مناطق خاصی در داخل پانکراس وجود دارد که جزایر لانگرهانس نامیده می شوند (اصطلاح انسولین از کلمه لاتین اینسولا به معنی جزیره گرفته شده است). جزایر لانگرهانس از انواع مختلف سلول های سازنده هورمون تشکیل شده است ، از جمله سلول های بتا و در واقع سلول های بتا هستند که انسولین تولید می کنند.

سپس انسولین از لوزالمعده به جریان خون آزاد می شود تا بتواند به قسمت های مختلف بدن برسد. انسولین تأثیرات زیادی دارد اما به طور عمده نحوه استفاده بدن از کربوهیدرات موجود در انواع خاصی از مواد غذایی را کنترل می کند. کربوهیدرات ها توسط بدن انسان تجزیه می شوند و نوعی قند به نام گلوکز را تولید می کنند. گلوکز منبع اصلی انرژی مورد استفاده‌ی سلول ها است.

همچنین ببینید:

علت ورم پا دیابتی ها!

انسولین اجازه می دهد تا سلول های عضلات ، کبد و چربی (بافت چربی) این گلوکز را گرفته و از آن به عنوان منبع انرژی استفاده کنند تا بتوانند عملکرد صحیحی داشته باشند. بدون انسولین ، سلول ها قادر به استفاده از گلوکز به عنوان سوخت نیستند و عملکرد نامناسبی دارند. گلوکز اضافی که توسط سلول ها استفاده نمی‌شود ، تبدیل و به صورت چربی ذخیره می‌شود بنابراین در صورت پایین آمدن سطح گلوکز ، می‌توان از آن چربی ها برای تأمین انرژی استفاده کرد. علاوه بر این ، انسولین چندین اثر متابولیک دیگر نیز دارد (مانند توقف تجزیه پروتئین و چربی).

انسولین چگونه کنترل می‌شود؟

اقدامات اصلی انسولین این است که اجازه می دهد گلوکز وارد سلول شود و به عنوان انرژی استفاده شود و همچنین مقدار گلوکز موجود در جریان خون را در حد طبیعی حفظ می کند. ترشح انسولین در افراد سالم طوری تنظیم می شود که تعادل در مصرف غذا و نیاز های متابولیکی بدن رعایت شود. البته این یک فرایند پیچیده است و سایر هورمون های موجود در روده و لوزالمعده نیز به این تنظیم قند خون کمک می کنند. هنگامی که ما غذا می خوریم ، گلوکز از روده ما وارد جریان خون می شود و این امر باعث افزایش سطح گلوکز در خون می شود. این افزایش گلوکز در خون باعث ترشح انسولین از پانکراس می شود بنابراین گلوکز می تواند به داخل سلول ها حرکت کند و در آنجا مورد استفاده قرار گیرد.

با حرکت گلوکز به داخل سلول ها ، مقدار گلوکز در جریان خون به حالت طبیعی بر می‌گردد ( پس می‌بینیم که انسولین نقش کاهنده ای در سطح قند خون دارد) و ترشح انسولین کند می شود. پروتئین های موجود در غذا و سایر هورمون های تولید شده توسط روده در پاسخ به غذا ، ترشح انسولین را نیز تحریک می کنند. هورمون های ترشح شده در مواقع استرس حاد ، مانند آدرنالین ، ترشح انسولین را متوقف می کنند و منجر به افزایش سطح گلوکز خون می شوند تا فرد بتواند در کنار آمدن با آن رویداد استرس زا ، به خوبی عمل کند .

انسولین همزمان با گلوکاگون ، هورمون دیگری که توسط لوزالمعده تولید می شود ، کار می کند. در حالی که نقش انسولین کاهش سطح قند خون در صورت لزوم است ، اما نقش گلوکاگون در افزایش سطح قند خون در زمانی است که میزان قند خون خیلی کم شده است. با استفاده از این سیستم ، بدن اطمینان حاصل می کند که سطح گلوکز خون در حد تعیین شده باقی می ماند ، که این امر نیز متعاقبا به بدن امکان عملکردی صحیح را می دهد.

اگر انسولین زیادی در بدن داشته باشم چه اتفاقی میفتد؟

زمانی که شخصی به طور تصادفی بیش از مقدار مورد نیازش انسولین تزریق کند (که این انسولین باید قند بیشتری را به سلول ها بفرستد ) و یا زمانی که فرد پس از تزریق ، غذای کمتری از آنچه پیش بینی می کرده بخورد ، سلول ها مقدار زیادی گلوکز از خون دریافت می کنند. این امر منجر به کاهش غیر طبیعی سطح گلوکز در خون می شود (که هیپوگلیسمی نامیده می شود). بدن با آزاد کردن گلوکز ذخیره شده از کبد در واکنش به کاهش قند خون، واکنش نشان می دهد تا سطح آن را به حد طبیعی برساند. سطح پایین گلوکز در خون می تواند احساس بیماری و ناخوشی در فرد ایجاد کند.

بدن از طریق مجموعه خاصی از اعصاب به نام سیستم عصبی سمپاتیک ، پاسخ اولیه "مقابله ای" با کاهش قند خون را ایجاد می کند. این امر باعث بروز تپش قلب ، تعریق ، گرسنگی ، اضطراب ، لرزش و رنگ پریدگی می شود که معمولاً به فرد در مورد پایین بودن سطح گلوکز خونش هشدار می دهد؛ بنابراین فرد آگاه می شود و به بهبود وضعیت ایجاد شده می پردازد. با این حال ، اگر سطح اولیه گلوکز خون خیلی کم باشد یا به موقع درمان نشود و همچنان افت کند ، مغز نیز تحت تأثیر قرار خواهد گرفت زیرا مغز برای اینکه بتواند به درستی کار کند تقریباً کاملاً به گلوکز به عنوان یک منبع انرژی وابسته است . بروز این وضعیت می تواند در موارد شدید باعث ایجاد سرگیجه ، گیجی و حتی کما شود.

برخی از دارو ها که برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ استفاده می شوند ، از جمله سولفونیل اوره (به عنوان مثال گلیکازید) و مگلیتینید ها (به عنوان مثال رپاگلینید) ، نیز همچنین می توانند تولید انسولین را در بدن تحریک کنند و باعث افت قند خون شوند. بدن به همان روشی واکنش نشان می دهد که گویا انسولین اضافی با تزریق به بدن وارد شده است.

علاوه بر این ، یک تومور نادر به نام انسولینوما وجود دارد که با بروز ۴-۱ در هر یک میلیون جمعیت رخ می دهد. این تومور یک تومور مربوط به سلول های بتا در پانکراس است. در بیماران مبتلا به این نوع تومور علائم افت قند خون مشاهده می شود.

اگر در بدنم انسولین کم داشته باشم چه اتفاقی میفتد؟

افراد دیابتی یا در تولید و ترشح  انسولین و یا در نحوه عملکرد آن یا در هر دو مشکل دارند. دو نوع اصلی دیابت، دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ است ، اگرچه انواع غیرمعمول دیگری نیز وجود دارند.

بدن افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ انسولین بسیار کمی تولید می کند یا اصلاً انسولین تولید نمی کند . این شرایط وقتی ایجاد می شود که سلول های بتا سازنده انسولین توسط آنتی بادی ها از بین بروند (آنتی بادی ها موادی هستند که بدن آنها را معمولا برای مقابله با عفونت ها تولید می کند) ، و بنابراین دیگر قادر به تولید انسولین نخواهند بود. با پایین آمدن میزان انسولین ، بدن دیگر نمی تواند گلوکز را از خون به داخل سلول ها منتقل کند و این امر باعث بالا رفتن سطح گلوکز در جریان خون می شود. اگر سطح گلوکز خیلی بالا باشد ، گلوکز اضافی به ادرار می‌ریزد. با این کار مقدار زیادی از آب بدن به ادرار تبدیل می شود و باعث تکرر ادرار و ایجاد تشنگی در فرد می شود.

این موضوع منجر به بروز کم آبی در بدن می شود ، که می تواند باعث ناخوشی و گیجی در فرد شود. علاوه بر این ، با پایین بودن سطح انسولین، سلول ها نمی توانند برای تامین انرژی، گلوکز را از خون دریافت کنند و به صرف منابع دیگری از انرژی (مانند چربی و عضله) برای تأمین این انرژی  نیاز است. این موضوع باعث بروز خستگی در بدن می شود و می تواند باعث کاهش وزن هم شود. در صورت ادامه این امر ، وضعیت بیمار رو به وخامت می رود. و این به این دلیل است که بدن تلاش می کند از چربی ها انرژی تولید کند و این فرایند باعث تولید اسید هایی به عنوان مواد زائد می شود. در نهایت ، اگر به دنبال مراقبت پزشکی نباشیم ، این روند می تواند منجر به کما و مرگ شود. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ برای زنده ماندن نیاز به تزریق انسولین دارند.

همچنین ببینید:

میزان و سرعت کاهش وزن مناسب برای دیابتی ها

دیابت نوع ۲ می تواند توسط دو عامل اصلی ایجاد شود و شدت آن به پیشرفت آن ها بستگی دارد. اولاً ، سلول های بتا فرد بیمار ممکن است در تولید انسولین مشکل داشته باشند ، بنابراین اگرچه مقداری انسولین تولید می شود ، اما برای نیاز های بدن کافی نیست. ثانیاً ، انسولین موجود به درستی کار نمی کند زیرا مناطقی در سلول که انسولین در آن عمل می کند و گیرنده های انسولین نامیده می شوند ، دیگر به انسولین حساس نیستند و در نتیجه پاسخ به انسولین موجود در جریان خون متوقف می شود .

به نظر می رسد این گیرنده ها در افرادی که بیش از حد اضافه وزن دارند ، بیشتر از بین می روند. برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ ممکن است در ابتدا علائم بسیار کمی را تجربه کنند و افزایش قند خون در آنها فقط در صورت انجام آزمایش خون مشخص شود . افراد دیگر ممکن است علائم مشابه علائمی که در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ مشاهده می شود (تشنگی ، تکرر ادرار ، کم آبی ، گرسنگی ، خستگی و کاهش وزن) را در خود مشاهده کنند. برخی از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ می توانند با بهبود رژیم غذایی و یا کاهش وزن علائم خود را کنترل کنند ، بعضی از آنها به قرص نیاز دارند و برخی دیگر نیز برای بهبود سطح گلوکز موجود در خونشان به تزریق انسولین احتیاج پیدا می کنند.

توجه: مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

yourhormones