آیا می‌توانم در دوران بارداری از متفورمین استفاده کنم؟

متفورمین یک داروی متداول برای مدیریت دیابت نوع ۲ است. برای بسیاری از افراد مبتلا به دیابت یک روش درمانی موثر محسوب می‌شود، اما آیا برای زنان باردار نیز بی‌خطر است؟

متفورمین دارویی است که به کاهش قند خون کمک می‌کند. و این یکی از بهترین روش های درمانی خط اول برای دیابت نوع ۲ محسوب می‌شود.

در یک بررسی که به سندرم متابولیک و دیابت پرداخته شده است، اشاره شده است که متفورمین به کاهش سطح قند خون کمک می‌کند، سیستم غدد درون ریز را تقویت می‌کند، مقاومت به انسولین را بهبود می‌بخشد و افزایش چربی در بدن را کاهش می‌دهد.

یک زن باردار قبل از مصرف هر نوع دارو، از جمله متفورمین، باید کاملاً مطمئن باشد که این دارو ها تأثیری بر او یا نوزادش ندارند.

همچنین ببینید:

تاثیر جو روی قند خون و دیابت

اثرات مصرف متفورمین در دوران بارداری و بعد از آن

برخی از افراد نگران استفاده از متفورمین در دوران بارداری و بعد از آن هستند، زیرا این دارو از جفت عبور می‌کند. این بدان معناست که وقتی زن بارداری متفورمین مصرف می‌کند، کودک‌اش نیز این دارو را دریافت می‌کند.

با این حال، نتایج چند مطالعه که تاکنون در مورد اثرات مصرف متفورمین در دوران بارداری انجام شده است، مثبت بوده است.

در بررسی در سال ۲۰۱۴ که در Human Reproducity Update منتشر شد، مشخص شده است که این دارو باعث نقص مادرزادی، بروز عوارض و بیماری نمی‌شود.

محققان یادآوری کرده اند که برای اثبات و قاطعیت بیشتر این شواهد باید مطالعات بزرگتری انجام شود.

متفورمین و دیابت بارداری

در یک بررسی جداگانه که در Human Reproducity Update  منتشر شده است، اشاره شده است که زنانی که برای درمان دیابت بارداری (دیابت در دوران بارداری) از متفورمین استفاده می‌کنند، نسبت به زنانی که انسولین مصرف می‌کنند، وزن کمتری دارند.

یک مطالعه پیگیری ۲ ساله نشان داد که نوزادانی که از زنان تحت درمان با متفورمین متولد می‌شوند، در اطراف اعضای بدنشان  چربی کمتری دارند، در واقع افزایش میزان این چربی می‌تواند در طول زندگی‌شان آنها را در معرض خطر ابتلا به مقاومت به انسولین قرار دهد.

این موضوع می‌تواند به این معنی باشد که کودکانی که در سنین پایین تر متفورمین و اثرات آن را دریافت کرده‌اند می‌توانند از مزایای طولانی مدت بهره مند باشند. این فقط یک فرضیه در این مرحله است و قبل از قطعیت آن، باید مطالعات طولانی مدت تری بر روی آن انجام شود.

اثرات احتمالی متفورمین بر باروری قبل از بارداری

متفورمین معمولاً برای درمان PCOS یا سندرم تخمدان پلی کیستیک استفاده می‌شود. طبق تحقیقات منتشر شده (توسط یک منبع معتبر) در مجله علوم باروری انسانی، احتمال مقاومت به انسولین در بدن زنان مبتلا به PCOS یا همان سندرم تخمدان پلی کیستیک، به ویژه کسانی که دارای اضافه وزن هستند، بیشتر است.

سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند باعث از بین رفتن نظم در دوره های قاعدگی و کم شدن احتمال تخمک گذاری شود که ممکن است منجر به ناباروری یا مشکل در بارداری شود.

متفورمین برای کاهش سطح انسولین و تنظیم قند خون بدن استفاده می‌شود. همچنین به تنظیم دوره های قاعدگی و تخمک گذاری نیز کمک می‌کند. متفورمین می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش دهد یا به مدیریت علائم آن در آن دسته از زنانی که به این بیماری مبتلا شده اند، کمک کند.

از آنجا که متفورمین به کاهش علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک کمک می‌کند، بارداری نیز به هنگام استفاده از این دارو در بسیاری از خانم ها آسان‌تر می‌شود.

مشکلات بارداری را کاهش می‌دهد

بر اساس مقاله‌ی منتشر شده (توسط یک منبع معتبر) در مجله‌ی متابولیسم بالینی و تجربی: به نظر می‌رسد که میزان احتمال سقط جنین، زایمان زودرس و ناسالم بودن وزن جنین در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک یا مبتلا به دیابت بارداری که از متفورمین استفاده می‌کنند، در مقایسه با کسانی که از انسولین استفاده می‌کنند، کمتر است.

محققان متذکر شده‌اند که به نظر می‌رسد بدن متفورمین را بهتر از انسولین می‌پذیرد. آنها همچنین متذکر شده اند که متفورمین هیچ گونه اثری بر تأخیر در رشد، مرگ جنین در رحم یا اثرات آزار دهنده‌ای بر روی جنین و مادر در دوران بارداری ندارد. این خبر امیدوار کننده‌ای در رابطه با ایمنی این دارو است.

خطرات رایج و عوارض جانبی متفورمین

در صورت استفاده صحیح، خطرات و عوارض جانبی متفورمین نسبتاً کم است. با این حال برخی از افراد عوارض جانبی خفیفی را تجربه می‌کنند. شایع‌ترین عوارض جانبی متفورمین عبارتند از:

نفخ

سوزش سردل

اسهال

دل درد

حالت تهوع

تغییراتی در کارکرد دستگاه گوارش

برای زنان باردار، این علائم ممکن است احساس تهوع صبحگاهی را بدتر کنند. مصرف کمترین دوز موثر برای کمک به کاهش یا جلوگیری از عوارض جانبی حاصل از مصرف متفورمین بسیار مهم است.

همچنین ببینید:

چه میوه هایی قند خون را پایین می آورد؟

متفورمین همچنین می‌تواند قند خون را بیش از حد کاهش دهد و باعث افت قند خون شود. علائم افت قند خون عبارتند از:

ضعف و خستگی

سردرد

گیجی، خواب آلودگی یا سرگیجه

تحریک پذیری

تند شدن ضربان قلب، لرزش، احساس خستگی

گرسنگی

تعریق یا لرز

خطر بروز عوارض جدی مانند اسیدوز لاکتیک یعنی هنگامی که اسید لاکتیک در بافت ها تجمع می‌یابد، با مصرف متفورمین نیز ممکن است. اسیدوز لاکتیک به دلیل مشکلات متابولیسم ایجاد می‌شود و علائم آن عبارتند از:

درد شدید معده

تهوع و استفراغ

ضربان قلب نامنظم

سرگیجه، ضعف یا احساس گیجی

خستگی مفرط

مشکل در تنفس

درد های عضلانی

مشکل در خواب یا بروز کم خوابی

اگر فردی احساس کرد که علائم جدی یا علائم اسیدوز لاکتیک دارد، باید سریعاً با یک تیم پزشکی فوریت های درمانی یا اورژانس تماس بگیرد.

مقدار مصرف متفورمین

مقدار دوز مصرفی متفورمین برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ از فردی به فرد دیگر و براساس سابقه پزشکی، سطح حساسیت به انسولین و حساسیت به عوارض جانبی متفاوت است.

برای زنان بارداری که برای کنترل دیابت نوع ۲ انسولین مصرف می‌کنند نیز ممکن است برای کمک به علائمی که در دوران بارداری ایجاد می‌شوند، متفورمین تجویز شود.

دوز مصرفی این دارو در زنان مبتلا به PCOS یا همان سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز بر اساس واکنش آنها به دارو متفاوت است. اگر عوارض جانبی قابل کنترل نباشد، پزشکان اغلب سعی می‌کنند دوز دارو را کاهش دهند یا به دنبال گزینه های دیگر باشند.

برای به حداقل رساندن عوارض جانبی، پزشکان درمان را با دوز های بسیار کم شروع می‌کنند و به تدریج این دوز را افزایش می‌دهند و به صورت مداوم علائم  بررسی می‌شوند. در صورت استفاده صحیح، این دارو دارای شاخصه های ایمنی بالایی است.

جایگزین های متفورمین

معمولا در دوران بارداری به زنان باردار مبتلا به دیابت بارداری یا دیابت نوع ۲ متفورمین داده می‌شود.

اگر واکنش نامطلوبی به دارو یا تغییری در سیستم گوارشی شان داشته باشند و یا تمایلی به مصرف آن نداشته باشند، گزینه های دیگری نیز وجود دارند. رایج ترین گزینه برای جایگزینی با متفورمین، درمان با انسولین است که به تثبیت سطح قند خون کمک می‌کند.

چشم‌انداز مصرف متفورمین در دوران بارداری

تمام تحقیقات فعلی به این واقعیت اشاره دارند که متفورمین در دوران بارداری داروی کم ریسک و کم عارضه‌ای است، اگرچه هنوز باید آزمایش های بالینی بیشتری صورت بگیرد.

برخی مطالعات نشان می‌دهند که متفورمین در صورت مصرف صحیح حتی ممکن است فوایدی برای زنان باردار و نوزادان آنها نیز داشته باشد.

دوز مصرفی هر دارویی باید با دقت توسط پزشک کنترل شود، اما در حال حاضر در صورت مصرف این دارو خطر کمی برای زنان باردار یا نوزادان آنها در تمام مراحل رشد وجود دارد.

آیا متفورمین در دوران بارداری بی‌خطر است؟

اکنون که دانستید متفورمین چه برای دیابت نوع ۲ و چه برای سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند مفید باشد، خوشحال خواهید شد که بدانید مصرف آن در دوران بارداری به طور کلی بی‌خطر است. این موضوع مهم است که شما خیالتان راحت باشد که در صورت مصرف متفورمین برای درمان دیابت نوع ۲ یا سندرم تخمدان پلی کیستیک و عبور این دارو از جفت، خطر بروز نقایص مادرزادی یا عوارض دیگر وجود ندارد.

بنابراین، اگر پیش از بارداری متفورمین مصرف می‌کنید، ممکن است پزشک شما را به ادامه استفاده از این دارو در طول بارداری نیز تشویق کند. با این حال، خط اول درمان دیابت در دوران بارداری انسولین است. پزشک شما دارویی را بر اساس سابقه پزشکی شخصی شما و آنچه که فکر می‌کند برای سلامتی شما و کودک‌تان بهترین است را تجویز می‌کند.

حتی اگر قبل از بارداری متفورمین مصرف نکرده باشید، پزشک ممکن است آن را برای استفاده در دوران بارداری‌تان تجویز کند. به عنوان مثال، اگر قبل از بارداری از انسولین برای کنترل دیابت نوع ۲ استفاده می‌کردید، ممکن است پزشک برای کنترل بهتر سطح قند خون شما، متفورمین را نیز به همراه انسولین تجویز کند.

اگر خطر ابتلا به دیابت بارداری در شما بیشتر باشد، ممکن است پزشک برایتان مصرف متفورمین را تجویز کند. متفورمین می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند. از جمله عوامل شناسایی خطر ابتلا به دیابت بارداری می‌توان به اضافه وزن، ابتلا به دیابت یا ابتلا به دیابت بارداری در بارداری های قبلی اشاره کرد.

یک چیز دیگر را نیز باید در مورد مزایای متفورمین در دوران بارداری به خاطر داشته باشید. برخی از منابع معتبر بیان کرده‌اند که مصرف این دارو می‌تواند خطر سقط جنین را در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک در دوران بارداری‌شان را کاهش دهد.

توجه : مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد . از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست .

منابع:

medicalnewstoday

healthline