دیابت و نارسایی کلیه

خلاصه‌ای از آنچه خواهید خواند:

یکی از دلایل نارسایی کلیه دیابت است، بیماری که با بالا بودن سطح  گلوکز (قند) در خون تشخیص داده می‌شود.

با گذشت زمان، مقادیر بالای قند در خون به میلیون ها واحد کوچک فیلتر کننده در هر کلیه آسیب می‌رساند.

هیچ درمانی وجود ندارد و با بدتر شدن کلیه ها به دلیل نارسایی، درمان باید به روش های تهاجمی تر صورت بگیرد.

گزینه های درمانی شامل دارو ها، دیالیز و پیوند کلیه می‌شوند.

وظیفه اصلی کلیه ها، دفع مواد زائد از خون و بازگرداندن خون پاک شده به بدن است. نارسایی کلیه به این معنی است که کلیه ها دیگر قادر به حذف مواد زائد و حفظ تعادل سطح مایعات و نمک های مورد نیاز بدن نیستند.

یکی از دلایل نارسایی کلیه دیابت است، بیماری که با بالا بودن سطح گلوکز (قند) در خون مشخص می‌شود. با گذشت زمان، مقادیر بالای قند در خون به میلیون ها واحد کوچک فیلتر کننده در هر کلیه آسیب می‌رساند. و این امر در نهایت منجر به نارسایی کلیه می‌شود.

همچنین ببینید:

دیابتی ها می‌تونن از روغن حیوانی استفاده کنند؟

حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد افراد مبتلا به دیابت به بیماری کلیوی (نفروپاتی دیابتی) نیز مبتلا می‌شوند، اگرچه همه این بیماری ها به نارسایی کلیه منتهی نمی‌شوند. اما فرد دیابتی چه از انسولین استفاده کند و چه از آن استفاده نکند، مستعد ابتلا به نفروپاتی است. این خطر با افزایش مدت زمانی که فرد به دیابت مبتلا شده است افزایش می‌یابد.

هیچ درمانی برای نفروپاتی دیابتی وجود ندارد و در واقع بیماری مادام العمر است. نام دیگر این بیماری، گلومرولاسکلروز دیابتی است. افراد دیابتی همچنین در معرض سایر مشکلات کلیوی، از جمله تنگی عروق کلیه ها هستند که به آن تنگی شریان کلیوی یا بیماری عروقی نیز گفته می‌شود.

علائم نارسایی کلیه

برای افرادی که دیابت دارند، مشکلات کلیوی معمولاً در طی معاینه توسط پزشک مشخص می‌شود. گاهی اوقات، یک فرد می‌تواند به دیابت نوع ۲ مبتلا باشد بدون اینکه هیچ اطلاعی از ابتلا به آن داشته باشد. و این بدان معنی است که سطح بالای قند خون کنترل نشده در بدن این افراد ممکن است به آرامی به کلیه های آنها آسیب برساند. در ابتدا، تنها علامت بالا بودن میزان پروتئین در ادرار است، اما این موضوع هیچ نشانه‌ی خاصی ندارد. ممکن است سال ها طول بکشد تا کلیه ها به اندازه‌ای آسیب ببینند که علائمی را بروز بدهند. برخی از علائم ممکن است شامل موارد زیر شوند:

احتباس مایعات (ورم در پا ها یا صورت)

خستگی

سر درد

حالت تهوع

استفراغ

بدن انسان دارای دو کلیه است، که هر کدام در دو طرف ستون فقرات و در زیر دنده های تحتانی قرار دارند. درون هر کلیه حدود یک میلیون واحد کوچک به نام نفرون وجود دارد. هر نفرون از یک فیلتر کوچک (گلومرول) متصل به یک لوله تشکیل شده است. آب حاوی مواد دفعی توسط فیلتر ها از خون جدا شده و به داخل لوله ها هدایت می‌شود. مقدار زیادی از آب توسط لوله ها به خون برمی گردد، در حالی که مواد زائد در ادرار جمع می‌شوند. ادرار توسط یک لوله قیف مانند (لگن کلیه) جمع می‌شود و از آنجا، ادرار به پایین لوله‌ای جریان می‌یابد که هر کلیه را به مثانه متصل می‌کند.

ادرار مثانه را از طریق مجرای ادرار که لوله نازکی است که به خارج از بدن متصل می‌شود، ترک می‌کند. کلیه های مبتلا به نفروپاتی دیابتی دیگر به طور موثر کار نمی‌کنند و در نتیجه مقادیری پروتئین در ادرار ظاهر می‌شود (میکروآلبومینوریا). آب و نمک های جمع شده باعث ایجاد احتباس مایعات می‌شوند و اغلب در پی آن، فشار خون شروع به افزایش می‌کند.

هنوز مکانیسم این اثرگذاری ناشناخته است

واضح است که دیابت می‌تواند منجر به بیماری کلیه شود، اما اینکه چرا قند خون بالا به گلومرول آسیب می‌رساند هنوز مشخص نیست. فشار خون بالا یک عامل خطرزای شناخته شده و اثرگذار در ابتلا به بیماری های کلیوی است و افراد دیابتی مستعد ابتلا به فشار خون بالا هستند. همچنین تصور می‌شود که سیستم رنین-آنژیوتانسین (که به تنظیم فشار خون کمک می‌کند) در ایجاد نفروپاتی دیابتی نقش دارد.

عوامل خطر آفرین دیگر شامل سیگار کشیدن و سابقه خانوادگی می‌شوند. نفروپاتی دیابتی علی‌رغم مداخله پزشکی به طور پیوسته پیشرفت می‌کند. با این حال، درمان می‌تواند به میزان قابل توجهی سرعت آسیب ها را کاهش دهد.

روش های تشخیص

نفروپاتی دیابتی با استفاده از تعدادی آزمایش مشخص می‌شود، از جمله:

آزمایش ادرار برای بررسی سطح پروتئین: سطح غیرطبیعی و بالای پروتئین در ادرار یکی از اولین علائم نفروپاتی دیابتی است.

فشار خون: بررسی منظم فشار خون امری لازم است. فشار خون بالا ناشی از نفروپاتی دیابتی است و همچنین به پیشرفت آن کمک می‌کند.

آزمایش خون: برای بررسی درجه عملکرد کلیه.

بیوپسی: یک نمونه‌ی کوچک از بافت کلیه با استفاده از سوزنی باریک برداشته می‌شود و در آزمایشگاه بررسی می‌شود. این عمل معمولاً فقط در مواردی انجام می‌شود که این شک وجود داشته باشد که آیا آسیب کلیه به دلیل دیابت است یا علت دیگری دارد.

سونوگرافی کلیه: این کار امکان تصویربرداری از اندازه کلیه ها را فراهم می‌کند و این امکان را می‌دهد تا عروق کلیه از نظر تنگی (که در نتیجه می‌تواند باعث کاهش عملکرد کلیه شود) بررسی شوند.

گزینه های درمان

هیچ درمانی برای نفروپاتی دیابتی وجود ندارد. با وخیم تر شدن وضع کلیه ها به دلیل نارسایی، درمان باید تهاجمی تر صورت بگیرد. گزینه های پزشکی برای این موضوع عبارتند از:

پیشگیری: در واقع پیشگیری همیشه بهتر از درمان است و شامل کنترل خوب سطح گلوکز خون و همچنین کنترل فشار خون می‌شود.

دارو ها: مصرف دارو از جمله دارو هایی برای کاهش فشار خون بالا، به ویژه مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین برای جلوگیری از آسیب کلیه توصیه می‌شود.

دیالیز: مرحله نهایی نارسایی کلیه، از کار افتادن کلیه است. دیالیز از طریق دستگاه خاصی به شما کمک می‌کند تا مواد زائد موجود در خون را از بین ببرید. فرد تا آخر عمر هر هفته چندین بار احتیاج به انجام دیالیز خواهد داشت.

پیوند کلیه: در این عمل کلیه‌ی بیم‌تر از بدن فرد خارج شده و کلیه‌ی جدید از بدن اهدا کننده سالم، یا از کسی که فوت کرده است و یا از طرف یکی از اقوام یا دوستان به بدن فرد مبتلا به نارسایی کلیوی منتقل می‌شود.

همچنین ببینید:

قرص آکاربوز چیست؟ بررسی عوارض و ویژگی های آکاربوز

استراتژی های کاهش خطر

یک فرد مبتلا به دیابت می‌تواند به روش های مختلفی، خطر ابتلا به نفروپاتی دیابتی را کاهش دهد، یا حداقل شروع آن را به تأخیر بیندازد، به روش هایی از جمله:

سطح قند خون‌تان را به طور مرتب و دقیق کنترل کنید.

مطمئن شوید که فشار خون‌تان به خوبی کنترل شده است.

از مصرف دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی پرهیز کنید.

عفونت های دستگاه ادراری را با استفاده از آنتی بیوتیک ها سریعاً درمان کنید.

مقدار زیادی مایعات غیر الکلی، ترجیحاً آب بنوشید.

از درمان های پزشکی که کلیه ها را تحت فشار قرار می‌دهند، مانند اشعه ایکس که به تزریق رنگ های حاجب نیاز دارد پرهیز کنید.

برای اطمینان از سلامت کلیه ها به طور منظم آزمایشات لازم را انجام دهید.

در صورت آسیب کلیه، می‌توانید برای جلوگیری از بدتر شدن آن اقداماتی انجام دهید:

۱. کنترل دقیق قند خون خود را حفظ کنید. اگر به خوبی سطح قند خود را کنترل کنید، آسیب کلیوی کمتر خواهد بود.

۲. فشار خون خود را کنترل کنید. آن را زیر ۸۰/۱۳۰ میلی متر جیوه نگه دارید. برای انجام این کار، شما ممکن است مجبور به انجام موارد زیر شوید:

• کاهش وزن

• ورزش

• کم کردن میزان مصرف نمک

• محدود کردن مصرف الکل

•  نکشیدن سیگار

همچنین ممکن است به دارو هایی برای کاهش فشار خون نیاز داشته باشید.

۳. با مشورت پزشک یا یک متخصص تغذیه، برنامه غذایی مناسبی برای خود تنظیم کنید. ممکن است از شما بخواهند که در رژیم غذاییتان از مقدار کمتری نمک و پروتئن استفاده کنید.

۴. زیاد از دارو های ضد درد استفاده نکنید. آسپرین و سایر مسکن ها می‌توانند آسیب کلیه ها را بدتر کنند. آنها همچنین می‌توانند خطر آسیب به کلیه را نیز افزایش دهند.

مصرف مقادیر کم آسپرین برای جلوگیری از بیماری های قلبی خوب است. اما در مورد دوز مناسب خود با پزشک‌تان مشورت کنید.

همچنین یادتان باشد:

حتماً بلافاصله هرگونه عفونت مثانه یا کلیه را درمان کنید. علائم این عفونت ها شامل:

• احساس سوزش هنگام ادرار

• تمایل مکرر به دفع ادرار

• ادرار مایل به قرمز یا کدر

• تب

• درد در پشت یا پهلو و در زیر دنده ها

آخرین مورد: رنگ هایی که برای برخی از آزمایشات تصویربرداری استفاده می‌شوند ممکن است آسیب کلیه ها را بدتر کنند. برای جلوگیری از این مسئله، یادتان باشد که قبل و بعد از آزمایش مقدار زیادی آب بنوشید.

البته پزشک معالج  شما ممکن است آزمایشی را برای شما انتخاب کند که به تزریق رنگ نیازی نداشته باشد.

توجه: مطالب پزشک من از منابع خارجی ترجمه شده و تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی دارد. از این رو توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و نباید آنها را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست.

منابع:

betterhealth

hopkinsmedicine